وحید صادقی
چکیده
این مقاله به بررسی و تحلیل آواشناختی و واجشناختی نواخت مرزی H- در ساخت نواختی گروه زیروبمی پیشهسته فارسی میپردازد. در یک مطالعه آزمایشگاهی سه دسته کلمه با سه الگوی تکیهای متفاوت شامل تکیه پیشماقبل ...
بیشتر
این مقاله به بررسی و تحلیل آواشناختی و واجشناختی نواخت مرزی H- در ساخت نواختی گروه زیروبمی پیشهسته فارسی میپردازد. در یک مطالعه آزمایشگاهی سه دسته کلمه با سه الگوی تکیهای متفاوت شامل تکیه پیشماقبل پایانی، تکیه ماقبل پایانی و تکیه پایانی به عنوان کلمات هدف آزمایش انتخاب شدند. سپس کلمات درون دو نوع جمله در جایگاه تکیه زیروبمی پیشهسته قبل از یک تکیه پیشهستهِ دیگر قرار داده شدند به طوری که در یک دسته از جملات، کلمات هدف تحت فشار نوایی نواخت تکیه زیروبمی مجاور و در دسته دیگر بدون فشار نوایی ناشی از تکیه مجاور تولید شدند. جملات سپس توسط چهار شرکتکننده بومی زبان فارسی تولید شدند. نتایج نشان داد H- در تمامی گروهها به غیر از گروه تکیه پایانی که در آن فضای زنجیرهای کافی برای تظاهر نواخت مرزی وجود ندارد، تظاهر آوایی دارد. بر این اساس، نواخت گروه زیروبمی پیشهسته فارسی را میتوان به صورت توالی از یک تکیه زیروبمی دونواختی با الگوی L+H* و یک نواخت مرزی با الگوی H- بازنویسی کرد: L+H*H-. تکیه زیروبمی L+H* بر هجای تکیه بر گروه زیروبمی منطبق است و H- به صورت یک فلات از قله زیروبمی H* تا مرز پایانی گروه گسترده میشود. تظاهر آوایی H- در سطح آوایی بسته به الگوی تکیه گروه زیروبمی متفاوت است. در تکیه پیشماقبل پایانی با توجه به فاصله دو هجایی قله تا مرز پایانی گروه، فلات H- به صورت گونه اصلی خود، یعنی همگام با سطح بسامد F0 قله H* ظاهر میشود. در تکیه ماقبل پایانی، فلات H-، به علت کاهش فاصله مورد نظر، به صورت یک تمایل عام و نه نظاممند، در سطحی پایینتر از F0 قله تظاهر مییابد. در کلمات تکیه پایانی، نواخت H- با توجه به نبود فضای زنجیرهای کافی تظاهر آوایی ندارد. تظاهر H- در سطح آوایی به صورت یک گستره نواختی بر مبنای تحلیل کپی نواخت قابل تبیین است. طبق این تحلیل، فلات یا گستره H- حاصل یک (در گروه تکیه ماقبل پایانی) یا دو بار (گروه پیشماقبل پایانی) کپی نواخت مرزی در لایه نواختی هجا (های) بعد از هجای تکیهبر است.