لادن جواهری؛ روناک مرادی
چکیده
تحلیل گفتمان به بررسی تأثیر روابط انسانی، جنسیتی، فرهنگی و ارزشهای اجتماعی بر گفتمان میپردازد و چگونگی نمایش این روابط در متن را مطالعه میکند. در این راستا، این پژوهش در بررسی پدیده اجتماعی چانهزنی ...
بیشتر
تحلیل گفتمان به بررسی تأثیر روابط انسانی، جنسیتی، فرهنگی و ارزشهای اجتماعی بر گفتمان میپردازد و چگونگی نمایش این روابط در متن را مطالعه میکند. در این راستا، این پژوهش در بررسی پدیده اجتماعی چانهزنی از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی با توجه به فرآیند کنترل ذهن مخاطب بهره میگیرد. به باور فوکو، قدرت محدود به ساختار تعاملی از پیش تعیینشدهای نیست و مشارکان کلام بهواسطه ماهیت غیرقطعی قدرت، در گفتمانهای مختلف نقشهای متفاوتی ایفا میکنند. دادههای این تحقیق به صورت میدانی و با استفاده از پرسشنامه (164 عدد) و گفتگوی ضبط شده (850 دقیقه) در سه منطقه از شهر کرمانشاه جمعآوری گردید. تحلیل دادهها نشان داد که مشارکان کلام از سازوکارهای زبانی ویژهای در سطوح خرد (واژگانی و نحوی) و کلان (آوایی و معنایی) برای نیل به اهداف خود در چانهزنی سود میبرند. در این میان، کاربرد واژههای گفتمانمدار بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است. همچنین، سه راهکار گفتمانی متداول در چانهزنی مشاهده شد که شامل دستاویز قرار دادن باورهای مذهبی، تمسک جستن به آیین و آدابورسوم قومی و عرق بومیگری و طرح مشکلات اقتصادی، اجتماعی و طبقاتی است. نتایج به دست آمده نشان میدهند که مشارکان چانهزنی که شامل فروشنده و خریدار هستند، نقشهای گفتمانی متفاوتی را ایفا میکنند که باعث میشود چانهزنی در دسته گفتمانهای معکوس، به تعبیر فوکو، قرار بگیرد. فروشنده، در سلسلهمراتب قدرت، به واسطه داشتن جایگاه مالکیت مشارک فرادست و خریدار مشارک فرودست است؛ اما در فرایند کنترل ذهن، این خریدار است که بهصورت پنهانی سعی در کنترل فروشنده در راستای خواسته خود است؛ از اینرو، خریدار نقش کنترلگری را دارد که از پایین به بالا بر مشارک فرادست اعمال قدرت میکند. با توجه به اینکه کنترل ذهن فروشنده بدون اقناع وی و بدون ایجاد تغییر یا جهتدادن به جهانبینی مخاطب میسر نیست، چانهزنی در دسته کارهای رتوریک طبقهبندی میشود و خریدار در فرایند خرید، نقش رتور را دارد.