زهرا حسنپوران؛ شهلا شریفی
چکیده
هدف ما در مقاله حاضر، تحلیل چندمعناییِ سه پسوند «انی – ایی و – ال» در زبان فارسی با رویکرد ساختواژه ساختی است. این تحلیل، در چارچوب نظریۀ ساختواژۀ ساختی بوی (2010، 2016) صورت میگیرد که ریشه در مکتب ...
بیشتر
هدف ما در مقاله حاضر، تحلیل چندمعناییِ سه پسوند «انی – ایی و – ال» در زبان فارسی با رویکرد ساختواژه ساختی است. این تحلیل، در چارچوب نظریۀ ساختواژۀ ساختی بوی (2010، 2016) صورت میگیرد که ریشه در مکتب زبانشناسیشناختی و به خصوص نظریۀ دستور شناختی (لانگاکر، 2008، 2009) دارد. در رویکرد ساختواژۀ ساختی بوی (2010، 2016)، واژگان زبان به منزلۀ «ساخت» هایی هستند که یک مؤلفه مهم در بررسی ساختواژی آنها، معنا است. وندهای اشتقاقی زبان فارسی که شامل پسوند و پیشوند میشوند و پرتعداد نیز هستند، ظرفیت خوبی برای افزودن معانی جدید به کل ساخت و ایجاد یک واژۀ مشتق دارند. دادههای پژوهش حاضر از فرهنگ فارسی زانسو (کشانی، 1372) استخراج شدهاند. برای بررسی چندمعنایی این پسوندها، ابتدا طرحوارهها و زیر طرحوارههای ساختی ناظر بر واژههای حاوی سه پسوند یادشده را مشخصکرده، سپس شبکۀ چندمعنایی آنها را ترسیم نمودهایم. بررسی دادههای پژوهش نشانداد که واژههای حاوی هر یک از این سه پسوند اشتقاقی که از لحاظ معنایی با هم تفاوت و موجب چندمعنایی پسوندهای نامبرده شدهاند، درواقع حاصل طرحوارهها و زیر طرحوارههای متفاوتی هستند که از لحاظ صوری و معنایی متفاوتاند. نتایج پژوهش نشان میدهد که در پایینترین سطح شبکه طرحوارهای پسوند «-انی»، پنج زیر طرحواره متفاوت قرار دارد که دو مورد از آنها دارای پایۀ اسمی است. دو زیر طرحوارۀ بعدی پایۀ حرف اضافهای دارند و در نهایت، زیر طرحوارۀ آخر دارای پایۀ صفتی است. در پایینترین سطح شبکه طرحوارهای پسوند «-ال»، چهار زیر طرحواره وجود دارد که پایههای آنها از مقوله اسم، صفت یا ستاک حال فعل است. این در حالی است که پسوند «-ایی» تنها دو زیر طرحواره دارد که یکی دارای پایۀ اسمی و دیگری دارای پایۀ صفتی است. بر اساس نظریۀ ساختواژۀ ساختی بوی (2010، 2016)، چندمعنایی این پسوندها را نمیتوان در سطح واژههای عینی تبیین نمود؛ بلکه این چندمعنایی را باید مربوط به سطح طرحوارههای ساختی دانست که انتزاعیتر از واژههای عینی زبان هستند