حوا حاج عیدی؛ غلامرضا دین محمدی؛ علی افخمی؛ غلامحسین کریمی دوستان
چکیده
در این پژوهش با تحلیل بیش از 140 فعل از گویش دیباجی به بررسی پیشوند /ba-/ و مقایسه آن با زبان فارسی معیار میپردازیم. گویش دیباجی یکی از گویشهای کناره دریای خزر و جزء زبانهای شمالغربی محسوب میشود. روش ...
بیشتر
در این پژوهش با تحلیل بیش از 140 فعل از گویش دیباجی به بررسی پیشوند /ba-/ و مقایسه آن با زبان فارسی معیار میپردازیم. گویش دیباجی یکی از گویشهای کناره دریای خزر و جزء زبانهای شمالغربی محسوب میشود. روش انجام این پژوهش از نوع توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است. برای مقایسه سیر دستوریشدگی پیشوند /ba-/ در هر دو گونه زبانی ناگزیر از منابع و متون کهن فارسی و دورههای میانه و باستان بهره گرفتهایم. به دلیل قرابت این گویش با گویشهای مازندرانی و گیلکی از منابع موجود در این گویشها نیز بهره گرفتهایم. در این پژوهش به دنبال کشف تفاوتهای نقش و کارکرد این پیشوند در دیباجی و فارسی معیار علاوه بر سیر تحول آن هستیم. برای رسیدن به این هدف به دستهبندی افعال دارای پیشوند /ba-/ دیباجی در صورتهای فعلی مختلف پرداختهایم. سپس نقش و کارکرد این پیشوند در افعال دیباجی را در مقایسه با فارسی بررسی کردهایم. برای سهولت کار در انجام این پژوهش فقط از افعال ماضی ساده در گویش دیباجی استفاده شده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که پیشوند/ba-/ دیباجی همچون پیشوند /ba-/ فارسی در سیر تحول خود دچار دستوریشدگی شده است؛ به این مفهوم که این پیشوند از تکواژ چندهجایی آزاد در نقش قیدی به هجایی وابسته تحول یافته است و در این مسیر تغییر، در معرض فرایندهای مختلف دستوریشدگی از جمله مقولهزدایی، تغییر معنایی و معنیزدایی، کاهش آوایی و فرسایش واجی، تثبیت ترتیب واژگانی و ... بوده است. بر اساس شواهد، الگوی دستوریشدگی این پیشوند را با زبان فارسی معیار مقایسه خواهیم کرد. همچنین نشان خواهیم داد که این پیشوند در دیباجی با رسیدن به خط پایان مسیر دستوریشدگی، حذف نشده بلکه با ادغام معنایی در صورت بسیط فعلی، پدیده واژگانیشدگی را رقم زده است که خود نوعی دستوری زدایی محسوب میشود.