TY - JOUR ID - 82252 TI - سبک شناسی گفتمانِ داستان کوتاه «دهلیز» از منظر فرانقش های «اندیشگانی» و «متنی» بر اساس دستور نقش گرای نظام مند هلیدی JO - پژوهشهای زبانی JA - JOLR LA - fa SN - 1026-2288 AU - قنبری عبدالملکی, رضا AU - فیروزیان پوراصفهانی, آیلین AD - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دامغان، دامغان، ایران. AD - استادیار زبان شناسی همگانی دانشگاه دامغان، دامغان، ایران. Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 12 IS - 1 SP - 169 EP - 192 KW - هلیدی KW - گلشیری KW - دهلیز KW - فرانقش اندیشگانی KW - نظام گذرایی DO - 10.22059/jolr.2021.317625.666693 N2 - پژوهش حاضر با هدف تحلیل سبک گفتمانِ داستان «دهلیز» اثر هوشنگ گلشیری، کاربرد زبان را در این متن بر مبنای دستور نقش­گرای نظام­مند مورد مطالعه قرار داده است. پرسش اصلی در این جستار، آن است که عناصر زبانیِ داستان در بازنمود واقعیت­های سیاسی و اجتماعیِ عصر تا چه حد موفق بوده­اند؟ نگارندگان برای دست­یابی به پاسخ این پرسش، متن داستان را با توجه به فرانقش­های مطرح در نظریۀ هلیدی مورد بررسی قرار داده تا نشان دهند که تصاویر ذهنی گلشیری از واقعیت چگونه در زبان نوشتۀ او رمزگذاری شده­اند. در داستان مورد بحث، 239 فرایند فعلی مشاهده شد که نگارندگان همۀ آن­ها را بر اساس الگوی تحلیل دستور نقش­گرا مورد بررسی قرار دادند، اما به دلیل محدودیت حجم مقاله، صرفاً به ذکر چند نمونۀ شاخص از هر فرایند اکتفا شد. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. بدین نحو که در ابتدا همۀ افعال موجود در متن استخراج و بسامد فرایندهای به­کاررفته در آن­ها مشخص گردید؛ سپس مطابق روش هلیدی به گروه­بندی و تحلیل آن­ها پرداخته شد. در میان فرانقش­های سه­گانه، تمرکز مقالۀ حاضر بر فرانقش­های اندیشگانی و متنی است. یافته­های پژوهش بیان­گر کاربست بیشتر فرایندهای مادی، رفتاری و رابطه­ای و بسامد کمتر فرایندهای وجودی، ذهنی و کلامی است. فرکانس بالای فرایند مادی در داستان، مناسبت آن را با بافت تاریخیِ جامعۀ عصر گلشیری منعکس می­سازد که هم­زمان بوده است با رشد تفکر سرمایه­داری و توسعۀ صنعت در ایران. همچنین این فرایند نشان‏ می­دهد که نویسنده در گفتمان خود در پیِ ملموس نشان دادن نگرشش نسبت به اوضاع سیاسی جامعه است. در مقایسه با فرایند مادی، فرایندهای ذهنی از بسامدی کمتر برخوردارند که حاکی از آن است که نویسنده احساسات و ویژگی­های ذهنی خود و مشارکین گفتمان را کمتر وارد داستان نموده است. کاربرد فراوان وجه اخباری و افعال ماضی عواملی هستند که باعث پیدایش میزان قطعیت بالایی در گفتمان شده­اند. UR - https://jolr.ut.ac.ir/article_82252.html L1 - https://jolr.ut.ac.ir/article_82252_c22758509c84f91cf450afd6083a8561.pdf ER -