2024-03-28T20:52:02Z
https://jolr.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4551
پژوهشهای زبانی
پژوهشهای زبانی
1026-2288
1026-2288
1391
3
1
نامة بلخی بُرزمهر(bh1)
محمود
جعفری دهقی
شیما
جعفری دهقی
زبان بلخی زبان، رایج در سرزمین باستانی بلخ، در شمال افغانستان کنونی بود. این زبان که از شاخة زبانهای ایرانی میانة شرقی محسوب میشود در سدههای یکم تا نهم میلادی در این ناحیه بهکار میرفت. آثار باقی مانده از این زبان شامل سکهها، مهرها، کتیبهها و دستنوشتهها است. در دهه ???? میلادی انبوهی از اسناد ارزشمند بلخی کشف شد که در میان آنها بخش عمدهای از نامههای بلخی به واسطة ارائه آگاهیهای تازه دربارة این زبان از اهمیت چشمگیری برخوردارند. این نامهها غالباً بر روی چرم و پارچه نوشته شدهاند. مقاله حاضر به بررسی یکی از این نامهها میپردازد که در یازده سطر و بر روی چرم بسیار نازکی نوشته شده است. ابتدا متن این نامه حرف نویسی، سپس به فارسی ترجمه و واژگان آن تجزیه و تحلیل خواهد شد. واژههای کلیدی : زبان بلخی، نامه، دستنوشته، برزمهر، آیین نامه نویسی
آیین نامه نویسی
برزمهر
دستنوشته
زبان بلخی
نامه
2012
10
22
1
17
https://jolr.ut.ac.ir/article_30292_fc7f74c6426625067b84d580f52a93e3.pdf
پژوهشهای زبانی
پژوهشهای زبانی
1026-2288
1026-2288
1391
3
1
مقایسه و بررسی واژههای اشتقاقی از دویست سال پیش تاکنون از نقطه نظر انگیختگی
شهلا
شریفی
لیلا
عرفانیان قونسولی
واژة اشتقاقی انگیخته، واژهایست که از مجموع معنای پایه و وند اشتقاقی در آن، میتوان به معنای کل واژه دست یافت؛ در این پژوهش، به بررسی این فرضیه میپردازیم که با گذشت زمان، انگیختگی واژهها کاهش مییابد و برای بررسی این فرضیه، به مقایسه واژههای اشتقاقی چهار متن سفرنامه مربوط به دویست سال پیش و چهار متن مربوط به زمان حال پرداختیم. تا دریابیم از دویست سال گذشته تاکنون، واژههای اشتقاقی زبان فارسی به سمت شفافیت رفتهاند یا تیرگی. مقایسه نتایج حاصل از بررسی این دو دوره نشان میدهد که افزایش معناداری در شمار واژههای اشتقاقی، واژههای انگیخته اشتقاقی و واژههای نیمهانگیخته اشتقاقی در زمان حال نسبت به 200 سال پیش به چشم میخورد. بنا بر این، شاید بتوان ادعا کرد از 200 سال گذشته تاکنون، واژههای اشتقاقی زبان فارسی، به سمت شفافیت پیش رفتهاند تا تیرگی.
انگیختگی
تیرگی
زبانشناسی
شفافیت
واژههای اشتقاقی
2012
10
22
19
38
https://jolr.ut.ac.ir/article_30293_18d0a8bd008c7662eb3a0bffac8f9cd4.pdf
پژوهشهای زبانی
پژوهشهای زبانی
1026-2288
1026-2288
1391
3
1
تمثیل پسرک کر و لال از زبان مانی بازسازی قطعۀسغدیِ مانوی L83b
محمد
شکری فومشی
در این مقاله، بخش کوچکی از تمثیل سغدیِ مانویِ «پسرک کر و لال» که از زبان مانی برای یکی از روحانیون زرتشتی نقل شده، بازسازی شده است. متن این تمثیل که مشتمل بر چندین قطعه دستنویس به زبان و خط سغدی است، در مجموعه دستنویسهای لنینگراد قرار دارد که سالها پیش دانشمند روسی راگوزا آن را منتشر کرده بود و چندی بعد نیکلاس سیمز ویلیامز آنها را پس از ویرایش مجدد، بازسازی کرد. در این مقاله، قطع? تاکنون منتشرنشد? Ch/So12400 (از مجموعه دستنویسایای تورفانیِ کتابخان? ملی برلین)، در مقام نسخ? همنوائی قطع? L 83 b (از مجموعه دستنویس موز? فرهنگستان علوم سن پترزبورگ ـ لنینگراد سابق)، بخشی از متن تمثیل مزبور را تکمیل میکند
تمثیل
دستنویس سغدی L 83 b ـ Ch/So12400
قطعات تورفان
مجموعه دستنویس لنینگراد
2012
10
22
39
51
https://jolr.ut.ac.ir/article_30294_2651db45aba1a3960c58a25e4c570a3a.pdf
پژوهشهای زبانی
پژوهشهای زبانی
1026-2288
1026-2288
1391
3
1
بررسی مفاهیم وجهی زمان دستوری در زبان فارسی
محمد
عموزاده
حدائق
رضایی
استفاده از زمان دستوری برای بیان مفاهیم وجهی، یا به عبارتی شیوههای استفاده از زمان دستوری به عنوان ابزار اعمال نظر گوینده در مورد محتوای گزاره در زبان فارسی، موضوعی است که در مقالة حاضر مورد بررسی قرار میگیرد. نتایج این بررسی نشان میدهد که ساختارهای زمانی در زبان فارسی چه در زمان گذشته و چه غیرگذشته در قالبهای مختلفی از جمله شرطی، انعکاس اشاره ای و ساختار تمنایی و التزامی به طور فعال در انتقال مفاهیم وجهی نقش دارند و در اکثر این موارد زمان دستوری به کمک عناصر بافتی و نشانگر های وجهی به جای ایفای نقش اولیه مکان یابی زمانی، نقشی وجهی را ایفا مینماید. همچنین به نظر میرسد فرآیندهای شناختی از جمله نگاشت استعاری و فضاسازی ذهنی در کنار مسائل بافتی و کاربردشناختی، نقش ضروری در شکلگیری کارکردهای وجهی زمان دستوری در زبان فارسی ایفا میکنند.
زمان دستوری
معنای وجهی
نشانگر وجهی
نگاشت استعاری
وجهیت
2012
10
22
53
76
https://jolr.ut.ac.ir/article_30295_9c63431467e2d1c19424e0e77d12b8de.pdf
پژوهشهای زبانی
پژوهشهای زبانی
1026-2288
1026-2288
1391
3
1
نظام وجهیّت در زبان فارسی
غلامحسین
کریمی دوستان
نگین
ایلخانی پور
در این مقاله بر آنیم تا الگویی برای مطالع? نظاممند وجهیّت در زبان فارسی پیش روی نهیم. با این هدف، وجهیّت را پدیدهای زبانی میانگاریم که میتواند در سطح جمله، در سطح سازههای کوچکتر از جمله یا در سطح گفتمان بیان شود. در چنین نظامی که وجهیّت جملهای، وجهیّت زیرجملهای و وجهیّت گفتمانی طبقات اصلی آن را تشکیل میدهند، هر یک از عناصر وجهی را میتوان به لحاظ واجشناختی، ساختواژی، نحوی، معنایی و کاربردشناختی مورد مطالعه قرار داد. در این میان، پژوهشهای پیشین نظام وجهیّت زبان فارسی را به لحاظ صرفی- نحوی در افعال وجهی، قیود وجهی و زمان گذشته خلاصه کردهاند و در میان ابعاد گوناگون وجهیّت، ویژگیهای معنایی عناصر وجهی را کانون توجّه خود قرار دادهاند. در صفحات حاضر، با بهکارگیری الگوی پیشنهادی و معرّفی سه بعد معنایی نیروی وجه، پای? وجه و منبع ترتیب و با توجّه به پژوهشهای پیشین در مورد نظام وجهیّت زبان فارسی، اسامی وجهی و صفات وجهی را به این نظام معرّفی میکنیم و ویژگیهای معنایی و ساختواژی صفات وجهی فارسی و همچنین برخی از محدودیتهای حاکم بر متمّمهای اسمی این صفات را به اختصار توضیح میدهیم
اسامی وجهی
پایۀ وجه
منبع ترتیب
نیروی وجه
وجهیّت جملهای
وجهیّت زیرجملهای
وجهیّت گفتمانی
2012
10
22
77
98
https://jolr.ut.ac.ir/article_30296_0df544346687a45aca1a9dc47192b084.pdf
پژوهشهای زبانی
پژوهشهای زبانی
1026-2288
1026-2288
1391
3
1
تعامل پیشوند التزامی با پیشوند نفی در کردی سورانی
روناک
مرادی
موضوع مورد بررسی در این مقاله، عدم باهمآیی پیشوند التزامی با پیشوند نفی در زبان کردی سورانی است. مبنای نظری مقاله براساس صرف توزیعی است. دلایل مختلفی پیشنهاد و بررسی میشود، و در نهایت، این نتیجه حاصل میشود که بنا به ویژگیهای زمان- محور متفاوتِ زبان کردی، توجیهی که برای تعامل پیشوندهای وجه و نفی در زمان حال ارائه میشود، مستقل از این توجیهات برای تعامل این دو در زمان گذشته است. پیشوندهای منفی متفاوت در زمان حال محصول فرایند درج واژگانی در بخش ساختواژه در صورت آوایی هستند، درحالیکه پیشوندهای یکسان منفی در زمان گذشته و حذف ظاهری be- التزامی حاصل اعمال فرایند تهیسازی برای پیشوند التزامی در بخش ساختواژه صورت آوایی است. نتیجه نهایی این است که فرایندهای ساختواژی موجود در بخش صورت آوایی عامل تغییرات پیشوندی در زبان کردی هستند.
تهیسازی
حرکت
درج واژگانی
صرف توزیعی
نفی
وجه التزامی
2012
10
22
99
116
https://jolr.ut.ac.ir/article_30297_191c182a313cbd89ca1c58aa8920d87c.pdf
پژوهشهای زبانی
پژوهشهای زبانی
1026-2288
1026-2288
1391
3
1
دستوریشدگی و بسط استعاری
مهرداد
نغزگوی کهن
محمد
راسخ مهند
به کمک فرایند دستوریشدگی میتوان چگونگی تکوین امکانات دستوری زبان را صورتبندی کرد و توضیح داد. در دستوریشدگی کلمات به امکانات دستوری تبدیل میشوند و در عین حال امکانات دستوری که معمولاً قدیمیترند به تدریج از بین میروند و با تغییر واژگان دوباره امکانات دستوری جدیدی خلق میشود. در واقع این تغییر، یک جریان تقریباًَ یکسویه است که مرتباً تکرار میگردد و از این رو مشخص? چرخهای بودن را برای آن قائل شدهاند. در این مقاله ضمن توضیح دستوریشدگی و مشخصههای آن به تغییرات معنایی که در دستوریشدگی رخ میدهد توجه خواهد شد. توجه به معنا در دستوریشدگی نقط? تلاقی چندین رویکرد شناختی با مطالعات دستوریشدگی محسوب میشود. یکی از مهمترین این رویکردها بسط استعاری نام دارد. در اینجا به توصیف بسط استعاری پرداخته شده و برخی موارد دستوریشدگی فارسی بر اساس آن تبیین گردیده است. شواهد ما از زبان فارسی نشاندهند? اهمیت بسط استعاری در ایجاد امکانات دستوری است. این بسط تنها در جهت تبدیل معناهای عینی به انتزاعی است؛ بنابراین در بسط استعاری، یکسویگی یک قاعد? عام محسوب میشود که دستکم در زبان فارسی تاکنون استثنائی برای آن مشاهده نشده است.
بسط استعاری
حرف اضافه زمان و مکان
دستوریزدایی
دستوریشدگی
یکسویگی
2012
10
22
117
134
https://jolr.ut.ac.ir/article_30298_829a3e85ff3663eb1a7780a3d41a13d5.pdf