نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• عبدالحسین حیدری

گروه آموزش زبان انگلیسی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665، تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، مطالعۀ تأثیر زبان فارسی بر ساخت بند موصولی زبان ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی است. داده‌های این پژوهش از تعاملات زبانی گویشوران ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی استان اردبیل در بافت‌های مختلف محاوره‌‌‌ای گردآوری شده است. ابتدا داده‌‌‌ها در دو گروه بندهای موصولی پیش‌‌‌اسمی و پس‌‌‌اسمی دسته‌‌‌بندی شد؛ سپس بر مبنای مطالعات انجام یافته در حوزۀ تماس زبان‌‌‌ها، ازجمله مطالعۀ هاینه (2006) مورد تحقیق و تفحص قرار گرفت. بررسی داده‌‌‌ها نشان داد که زبان ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی مانند بسیاری از زبان‌‌ها، به اسم با نقش‌‌‌های مختلف دستوری (فاعلی، مفعولی، اضافی و ...) اجازۀ موصول‌‌سازی می‌‌دهد. افزون بر ساخت بند موصولی پیش‌‌اسمی (الگوی زبان‌‌‌های ترکی)، بخش عمده‌‌ای از داده‌‌ها در انطباق با ساخت بند موصولی زبان فارسی (الگوی پس‌‌‌اسمی) تولید شده بود که تقریباً در همۀ آنها، تکواژ موصول‌‌ساز "که" فارسی نمود آوایی داشت. علیرغم مطالعات پیشین که از ساخت بند موصولی پس‌‌‌اسمی به‌عنوان یک ساخت قرضی از زبان فارسی نام برده‌‌‌اند، یافته‌‌های مطالعۀ حاضر نشان داد که ساخت بند موصولی پس‌‌‌‌‌اسمی، یک الگوی بومی در زبان ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی است که به‌‌صورت محدود و در بافت‌‌های خاص، بدون تظاهر آوایی تکواژ موصول‌‌ساز "که" فارسی، به‌‌کار برده می‌‌‌شود. زبان‌‌‌های فارسی و ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی در پدیدۀ برخورد زبان‌‌ها، به‌‌‌ترتیب به‌‌عنوان زبان‌‌های مدل و بازآرا عمل می‌‌‌کنند. همان‌‌‌طوری که گویشوران زبان بازآرا در مطالعۀ هاینه (2006)، الگوهای نحوی زبان خود را با الگوهای نحوی متناظر در زبان مدل مطابقت می‌‌دهند و کاربرد آن الگوها را در زبان خود افزایش می‌‌‌دهند؛ سخنگویان ‌‌‌‌‌ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی نیز از بین دو ساخت بند موصولی زبان خود (پیش‌‌‌اسمی و پس‌‌اسمی)، کاربرد ساخت منطبق با ساخت‌‌ مشابه و متناظر در زبان فارسی (بند موصولی پس‌‌اسمی) را با قرض‌‌‌گیری تکواژ موصول‌‌ساز "که" فارسی، بسط و گسترش داده‌‌اند. تأثیرپذیری زبان ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی از زبان فارسی در گسترش کاربرد الگوهای پس‌‌اسمی، ماحصل همگرایی زبان ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی با زبان فارسی است که یکی از پیامدهای مهم پدیدۀ برخورد زبان‌‌ها در یک جامعۀ دو یا چندزبانه است.

کلیدواژه‌ها

• فارسی
• ترکی‌‌‌آذربایجانی
• برخورد زبانی
• بند موصولی پس‌‌اسمی
• بند موصولی پیش‌‌اسمی

موضوعات

• برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

عنوان مقاله [English]

The study of Persian effect on Azerbaijani relative clause structure

نویسنده [English]

• abdolhossein heydari

Department of English Language Teaching, Farhangian University, P. O. Box 14665-889, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The aim of this paper is to study Persian effect on the relative clause construction of Azerbaijani. The data have been collected from the different contexts of Azerbaijani speakers’ speech in Ardabil province. At first the data were classified in two groups: head final relative clauses and head initial relative clauses. Then they were analyzed according to views common in language contact phenomenon including Heine (2006). So this research is descriptive-analytic. Azerbaijani allows the nouns with different grammatical functions (subject, direct object, indirect object, object of postposition, genitive, object of comparison) to be relativized like other languages in the world. In addition to head final relative clauses (common in Turkish languages), most of the data have been produced according to Persian relative clause structure (head initial pattern) by borrowing Persian “Ke” morpheme. Previous Azerbaijani language researchers have considered head initial relative clause as a borrowed structure from Persian to Azerbaijani. But the findings of this research show that head initial relative clause structure is an Azerbaijani native structure used in the special context limitedly without the appearance of Persian “Ke” morpheme. Persian and Azerbaijani can be considered as model and replica languages respectively in the language contact situation. Azerbaijani speakers use a strategy such as the extending strategy to increase the frequency of head initial relative clause structure matching that of Persian by borrowing Persian “Ke” morpheme, as Heine (2006) has showed the use of this strategy in the contact situation of some languages. Azerbaijani speakers choose among two alternative structures (head final and head initial relative clause structures), the one corresponding to Persian relative clause structure. Azerbaijani speakers’ extended use of head initial relative clauses is as a result of Azerbaijani convergence with Persian that is a common phenomenon due to the language contact occurring in multilingual societies.

Key words: Persian, Azerbaijani, language contact, pre-head relative clause, and post-head relative clause

کلیدواژه‌ها [English]

• Persian
• Azerbaijani
• language contact
• pre-head relative clause
• and post-head relative clause