پژوهشهای زبانی

مقاله پژوهشی

تحلیل خطاهای مطابقة فعل و فاعل فارسی‌آموزان از منظر نظریة صرف توزیعی

محیا احمدی؛ آزیتا عباسی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 1-1

https://doi.org/10.22059/jolr.2023.361098.666846

چکیده

جمع‌آوری و تحلیل داده‌های خطاهای زبانی از جمله موضوعاتی است که از دیرباز همواره مورد توجه محققان بوده است. زبان‌آموزان در طی مراحل فراگیری زبان مرتکب خطاهای مختلفی می‌شوند که خطاهای مربوط به مطابقت ... بیشتر جمع‌آوری و تحلیل داده‌های خطاهای زبانی از جمله موضوعاتی است که از دیرباز همواره مورد توجه محققان بوده است. زبان‌آموزان در طی مراحل فراگیری زبان مرتکب خطاهای مختلفی می‌شوند که خطاهای مربوط به مطابقت بین فعل و فاعل یکی از این خطاها است. در این نوع از خطاها ویژگی‌های شخص و شمار فعل و فاعل با یکدیگر مطابقه ندارند. براساس نظریة صرف توزیعی در این نوع از خطاها ویژگی‌های صرفی که باید روی گره‌های پایانی مشخص شوند از منبعی اشتباه دریافت می‌شوند. در مقالة حاضر ساختار درونی خطاهای مطابقة فعل و فاعلی که توسط فراگیران زبان فارسی تولید شده‌اند را در چارچوب نظریة صرف توزیعی تحلیل و بررسی می‌کنیم تا این مسئله را تبیین کنیم که چگونه دریافت مشخصه‌ای اشتباه از منبعی اشتباه توسط فعل (هسته Agr) می‌تواند منجر به نادستوری شدن جمله‌ها شود. نمونه‌های بررسی‌شده مربوط به آزمون نگارش پایان دوره فارسی‌آموزان بنیاد سعدی است که از پیکرة همین مؤسسه استخراج شده‌اند. خطاهای مورد بحث در دو گروه مطابقة موضعی و مطابقه از راه دور تقسیم‌بندی می‌شوند. در نوع اول، منبع خطا از نظر خطی نسبت به فاعل واقعی به فعل نزدیک‌تر است در حالی‌که در نوع دوم منبع خطا نسبت به فاعل در فاصله دورتری قرار دارد. با بررسی جمله‌هایی مانند «من و دوستم فیلم دیدم» و «استاد به من یاد دادم» که نمونه‌هایی از مطابقة موضعی هستند این موضوع را نشان می‌دهیم که منبع خطا علاوه‌بر آن‌چه در پژوهش پیشین به آن اشاره شده است، می‌تواند موضوع هدف (goal) باشد و فعل به جای آن‌که با فاعل موضعی خود مطابقه کند با موضوع هدف مطابقه می‌کند و مشخصه‌های آن را می‌گیرد. همچنین با تحلیل ساختار درونی خطاهای مطابقه از راه دوری مانند «من به سینما رفتم و خواهرم به دانشگاه رفتم» و «من غذا که مادرم در خانه پختم خوردم» به این بحث‌ها می‌پردازیم که 1ـ در این نوع از خطاها امکان مطابقة فعل هم‌پایه دوم با فاعل هم‌پایه اول وجود دارد و 2ـ فعل بند موصولی می‌تواند با فاعل بند اصلی مطابقت کند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بررسی ترکیب‌های برون‌مرکز سه جزئی N-P-N در زبان فارسی: تحلیلی در چارچوب صرف ساخت

غزال اسدی؛ سحر بهرامی؛ اردشیر ملکی مقدم

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 1-1

https://doi.org/10.22059/jolr.2021.313793.666665

چکیده

چکیدهدر اکثر زبان‌ها، فرایند واژه‌سازیِ ترکیب، از فرایندهای دیگر زایاتر است، به همین دلیل این فرایند جایگاه ویژه‌ای در صرف هر زبان داشته و بیشتر مورد توجه دستورنویسان و زبان‌شناسان قرار گرفته است. ... بیشتر چکیدهدر اکثر زبان‌ها، فرایند واژه‌سازیِ ترکیب، از فرایندهای دیگر زایاتر است، به همین دلیل این فرایند جایگاه ویژه‌ای در صرف هر زبان داشته و بیشتر مورد توجه دستورنویسان و زبان‌شناسان قرار گرفته است. واژه‌های مرکبِ یک زبان به صورت‌های مختلفی قابل طبقه‌بندی هستند، یکی از این روش‌هایِ طبقه‌بندی، تقسیم ترکیب‌ها به دو دستۀ برون‌مرکز و درون‌مرکز است.در این مقاله به بررسی ترکیب-های برون‌مرکز سه جزئی با ساختار N-P-N در زبان فارسی در چارچوب نظریه صرف ساخت می-پردازیم. این پژوهش روابط معنایی نظام‌مند، طرحوارة ممکن ناظر بر عملکرد ساخت N-P-N، زیرطرحواره‌های آن و ساختار سلسله‌مراتبی این ساخت را در واژگان گویشوران زبان‌فارسی بررسی می-کند. داده‌های مورد بررسی در این پژوهش از کتاب «فرهنگ فارسی عامیانه» اثر ابوالحسن نجفی (1387) انتخاب شده‌اند، که جمعاً 88 داده جمع‌آوری شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند. رویکرد این پژوهش ساخت‌بنیان است و کوشیده است به روش تحلیلی-توصیفی و با بررسی محتوای استعاری و معنایی ترکیب‌های برون‌مرکز سه جزئی، الگوهای واژه‌سازی ناظر بر آن‌ها را بر اساس مفهوم «ساخت» و «طرحواره‌های ساختی» تبیین نماید. یافته‌های این پژوهش گویای این است که همه ترکیب‌های برون‌مرکز سه جزئی N-P-N که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند در قالب 10 رابطه معنایی طبقه‌بندی می‌شوند؛ این روابط معنایی عبارتند از: ویژگی، ویژگی شخص، زمان، مکان، حالت، چیز، وضعیت، شخص، کنش و تکرار زمان. هریک از این روابط معنایی و تفاوت آنها به کمک طرحواره‌های ساختی که به‌طور همزمان صورت و معنا را لحاظ می‌کند؛ ارائه شده‌اند. یکی دیگر از نتایج این پژوهش رابطه مستقیم بین میزان شفافیت معنایی یک ساخت در زبان فارسی با بسامد وقوع و زایایی آن بود. در پژوهش حاضر، تعداد ترکیب‌های عطفی N-be-N، 70 داده بوده که به صورت معناداری از دیگر ترکیب‌ها بیشتر است و این بسامدِ بالا گویای این است که در زبان فارسی این ساخت شفافیت معنایی و زایایی بیشتری برای اهل زبان دارد.. . . . . . .

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

آهنگ تعارفات در زبان فارسی

مرضیه سادات رضوی؛ گلناز مدرسی قوامی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 1-1

https://doi.org/10.22059/jolr.2023.354881.666826

چکیده

تعارف‌ در فرهنگ ایرانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و جلوه‌های زبانی آن نیز متنوع و شایان‌توجه‌اند. چون تعارفات در بافت تعاملات زبانی گویشوران زبان فارسی به کار می‌روند، انتظار می‌رود که آهنگ ... بیشتر تعارف‌ در فرهنگ ایرانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و جلوه‌های زبانی آن نیز متنوع و شایان‌توجه‌اند. چون تعارفات در بافت تعاملات زبانی گویشوران زبان فارسی به کار می‌روند، انتظار می‌رود که آهنگ گفتار در بیان این تعارف‌ها متأثر از عوامل گفتمانی و از بافتی به بافت دیگر متفاوت باشد. در این پژوهش، از رویکرد برزیل (1975، 1978، 1997) و برزیل و همکاران (1980) به آهنگ برای بررسی ویژگی‌های آهنگین تعارف‌های فارسی استفاده شد. ویژگی این رویکرد نسبت به دیگر رویکردهای تحلیل الگوهای آهنگ تمرکز و توجه آن به تأثیر بافت کلامی بر الگوهای آهنگ است. هر یک از این الگوها معنای خاص خود را دارند. در اینجا منظور از «معنا» مفاهیمی نگرشی مانند «متعجب» یا «متوقع» یا مفاهیمی دستوری مانند «پرسشی» یا «خبری» نیست. بلکه منظور نقش تعاملی آهنگ است یعنی ارزیابی مستمر گفتمان توسط گوینده و انتخاب الگوی آهنگ مناسب با هدف دستیابی به پیوستگی و انسجام در گفتمان. به همین منظور، نواخت و سطح برجستگی هجاهای آغازه (کلید) و نواختی (پایانه) در 29 عبارت تعارف در سریال هیولا با استفاده از نرم‌افزار پرت برچسب‌زنی و تحلیل شد. نتایج نشان داد که نواخت غالب در این عبارت‌ها از نوع افتان یا هموار است. سطوح زیروبمی کلید عمدتاً میانه و زیر و پایانه عمدتاً میانه بود. پس از آن از آنجا که الگوهای آهنگین هر نمونه از تعارف‌های زبانی فارسی وابسته به بافت موقعیتی و کلامی آن است و بررسی همۀ نمونه‌های گردآوری‌شده در این پژوهش در مقاله حاضر ممکن نیست، عبارت ̓قربونت برم̒ به عنوان یک نمونه از تعارف‌ها که با 4 رخداد پرتکرارترین تعارف در پیکره این پژوهش نیز بود، انتخاب شد و به طور جداگانه تحلیل شد. یافته‌ها نشان می‌دهند که عبارات تعارف علی‌رغم کلیشه‌ای بودن و ثبات واژگانی ـ نحوی می‌توانند تحث تأثیر قراردادهای اجتماعی ادب، روابط قدرت، پیش‌بینی قضاوت شنونده و انتظار موافقت شنونده الگوهای آهنگین متفاوتی را نشان دهند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

فراگیری بازگشت مکانی‌ها در کودکان فارسی‌زبان: یک آزمایش

حسین روح الامینی نجف آبادی؛ علی افخمی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 1-1

https://doi.org/10.22059/jolr.2023.354733.666835

چکیده

ساخت‌های بازگشتی، ساخت‌هایی که بازنمایی آن‌ها حاصل اعمال چندباره‌ی یک قاعده نحوی است، به وفور در زبان‌های مختلف مشاهده و بررسی شده‌اند. پژوهش حاضر به کمک یک آزمایش تجربی، فراگیری ساخت بازگشتی مکانی‌ها ... بیشتر ساخت‌های بازگشتی، ساخت‌هایی که بازنمایی آن‌ها حاصل اعمال چندباره‌ی یک قاعده نحوی است، به وفور در زبان‌های مختلف مشاهده و بررسی شده‌اند. پژوهش حاضر به کمک یک آزمایش تجربی، فراگیری ساخت بازگشتی مکانی‌ها را نزد کودکان فارسی‌زبان بررسی کرده و شواهد جدیدی در موضوع مسیر فراگیری کودکان به‌دست می‌دهد که به بازبینی نظریه زبانی درباره‌ی بازنمایی این ساخت در ذهن کمک می‌کند. زبان‌های مختلف ساخت‌های بازگشتی را به صورت یکپارچه خوش‌ساخت یا بدساخت نمی‌شمارند. همچنین در زبان‌هایی که یک ساخت بازگشتی یکسان را خوش‌ساخت می‌شمارند، امکان دارد زمان فراگیری این ساخت یکسان توسط کودکان گویشور زبان‌های گوناگون متفاوت باشد. تبیین تفاوت فوق در زمان فراگیری منجر به فهم بهتر ساخت بازگشتی می‌شود. آزمایش‌های تجربی تمایزی میان سن گویشوران زبان‌های انگلیسی و ژاپنی در فراگیری بازگشت مکانی‌ها گزارش می‌کنند. در این پژوهش‌ها فراگیری زودهنگام ساخت‌های مکانیِ دارای حرف اضافه یکسان و همچنین فراگیری زودهنگام در زبانی که ساخت بازگشتی را با عنصر نقشی آشکار نشانه‌گذاری می‌کند، مشاهده می‌شود. ناکاتو و روپر (۲۰۲۱) در تبیین این مشاهده‌ها یک مسیر سه مرحله‌ای در فراگیری بازگشت در زبان اول پیشنهاد می‌دهند: ۱. جستجو برای عناصر صرفی آشکار ۲. جستجو برای عناصر واژگانی آشکار ۳. توانایی تعبیر ساخت بازگشتی حتی بدون حضور عناصر آشکار یکسان. در ساخت بازگشتی مکانی‌های زبان فارسی مانند زبان ژاپنی و برخلاف زبان انگلیسی، عنصر نقشی آشکار حضور دارد: کسره اضافه. حضور کسره اضافه در مقام یک عنصر نقشی آشکار در این ساخت، مشمول مرحله‌ی اول مسیر فراگیری بالا شده و از این رو پیش‌بینی می‌شود فراگیری ساخت بازگشت مکانی‌ها در فارسی مانند ژاپنی و برخلاف انگلیسی زودهنگام رخ دهد. این پژوهش از حضور عنصر نقشی آشکار در ساخت بازگشت مکانی‌های فارسی بهره برده و با طراحی و اجرای یک آزمایش تجربی در ادامه‌ی آزمایش‌های پیشین، فراگیری بازگشت مکانی‌ها نزد کودکان فارسی‌زبان را سنجیده و به‌وسیله‌ی داده‌های جمع‌آوری شده مسیر فراگیری پیشنهادی بالا را بررسی می‌کند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تبیین مبتداسازی غیرضمیرگذار فارسی بر پایه دستور گفتمانی‌نقشی

محسن طاهری؛ علی علیزاده؛ حامد مولایی کوهبنانی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 1-1

https://doi.org/10.22059/jolr.2023.344562.666788

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر، تبیین ترتیب سازه‌‌‌ای جملات حاوی عناصر مبتداشده در فرآیند مبتداسازی غیرضمیرگذار در زبان فارسی براساس دستور گفتمانی‌نقشی است. از آنجا که این دستور قائل به مفاهیمی نظیر حرکت نیست، ... بیشتر هدف اصلی پژوهش حاضر، تبیین ترتیب سازه‌‌‌ای جملات حاوی عناصر مبتداشده در فرآیند مبتداسازی غیرضمیرگذار در زبان فارسی براساس دستور گفتمانی‌نقشی است. از آنجا که این دستور قائل به مفاهیمی نظیر حرکت نیست، به دنبال تبیین پایه‌زایشی این فرآیند نیز خواهیم بود. لذا در پژوهش حاضر و به جهت نیل به اهداف فوق، نحوه نگاشت عناصر زبانی جملات حاوی عناصر مبتداسازی‌شده غیرضمیرگذار فارسی در قالب‌های ساختواژی-نحوی در چهار جایگاه مطلق: ابتدایی، ثانویه، میانی و پایانی و بی‌نهایت جایگاه نسبی معرفی‌شده در دستور گفتمانی‌نقشی مدنظر قرار گرفت و بر اساس ساز و کارهای تعیین ترتیب سازه‌ای دستور گفتمانی‌نقشی مورد تحلیل واقع گردید. روش انجام کار بصورت توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها برگرفته از نمونه‌های منتخب از گفتار و متون نوشتاری فارسی است که پس از معرفی سازوکارهای دستور گفتمانی‌نقشی، بر اساس اصول این نظریه مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. روش تعیین ترتیب سازه‌ای به کارگرفته‌شده در پژوهش حاضر، روش پویای رویکرد دستور گفتمانی‌نقشی است که با الهام از روش تعیین ترتیب سازه‌ای گرین‌برگ گرفته شده و در آن به جای سه مقوله فاعل، مفعول و فعل، به ترتیب مفاهیم اثرگذار، اثرپذیر و محمول، ترتیب سازه‌ای زبان‌های دنیا را تعیین می‌نمایند. نتایج حاکی است از آنجا که در ساخت نشان‌داری چون مبتداسازی غیرضمیرگذار، با عنایت به نیت ارتباطی سخنگو، عناصر مختلفی شامل عناصر موضوعی و غیرموضوعی و حتی محمول می‌توانند سازه مبتدا واقع گردند و از طرف دیگر، با توجه به اینکه براساس اصول این دستور، سازه تأکیدی در سطح بینافردی در اولویت ورود به قالب‌های ساختواژی-نحوی قرار می‌گیرد، لذا فرآیند مبتداسازی حاصل حرکت نبوده بلکه عنصر مبتداشده بصورت پایه‌زایشی در همان جایگاه اصلی خود تولید می‌شود. نتایج همچنین نشان می‌دهد که دستور گفتمانی‌نقشی با مراجعه به اصول سه‌گانه تصویرگونگی، تمامیت دامنه و ثبات نقشی در تعیین آرایش سازه‌ای جملات حاوی عناصر مبتداسازی‌شده فارسی روشی مناسب و کارآمد در تعیین ترتیب سازه‌ای این فرآیند است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بررسی فرایند خروج و جایگاه فرود بندهای موصولی تحدیدی در زبان فارسی

علی عموشاهی؛ علی درزی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 1-1

https://doi.org/10.22059/jolr.2022.334309.666761

چکیده

هدف اصلی مقالۀ پیش ‌رو، بررسی داده‌های زبان فارسی به منظور تبیین فرایند خروج بندهای موصولی و انفصال آنها از هستۀ اسمی توصیف‌شونده‌شان است. برای نیل به این هدف، ابتدا بندهای موصولی به دو گونۀ تحدیدی ... بیشتر هدف اصلی مقالۀ پیش ‌رو، بررسی داده‌های زبان فارسی به منظور تبیین فرایند خروج بندهای موصولی و انفصال آنها از هستۀ اسمی توصیف‌شونده‌شان است. برای نیل به این هدف، ابتدا بندهای موصولی به دو گونۀ تحدیدی و غیرتحدیدی تقسیم می‌شوند. به دلیل گستردگی حوزۀ پژوهش، مقالۀ حاضر تنها فرایند خروج گونۀ تحدیدی را مورد بررسی قرار می‌دهد. شواهد حاکی از آن است که بند موصولی تحدیدی پس از خروج از کنار هستۀ اسمی خود به جایگاه پسافعلی حرکت می‌کند و از آنجا که در زبان فارسی، فعل از درون گروه فعلی به گروه زمان یا نمود حرکت می‌کند، بند موصولی نیز ناگزیر باید به جایگاهی بالاتر از گروه زمان یا خود گروه زمان متصل شود تا از نظر ترتیب خطی پس از آن واقع شود. در مقاله حاضر برای اثبات جایگاه اتصال این دسته از بندها، دو استدلال نحوی مطرح شده است. استدلال اول بر اساس جایگاه اتصال فراقیدها و امکان افزودگی بند موصولی پیش و یا پس از آن‌ها است. استدلال دوم بر اساس فرایند کافت است. به صورت دقیق‌تر، گاهی فرایند کافت بند موصولی را که پیشتر به گروه زمان افزوده شده حذف می‌کند و این مسئله موجب تولید اشتقاق‌های بدساخت می‌شود. در نهایت جایگاه اتصال بندهای موصولی تحدیدی فاعلی و مفعولی پس از جابجایی، گروه زمان در نظر گرفته می‌شود و مشخصۀ قوی [uC*] موجود بر روی هستۀ زمان که به صورت اختیاری از برشماری انتخاب می‌شود به عنوان انگیزۀ این حرکت معرفی می‌گردد. مسئلۀ دیگری که در خلال پژوهش حاضر به آن پرداخته خواهد شد، جایگاه بندهای متممی در زبان فارسی است. نگارندگان شاخص ثانویۀ گروه زمان را میزبان این حرکت می‌دانند تا بدینوسیله یک همگونی و تقارن میان این دسته از موضوع‌های درونی با مفعول‌های "رایی" زبان فارسی حاصل شود. در نهایت نیز پس‌گذاری اجباری بندهای موصولی با جملات دارای فعل ربطی "بودن" را ناشی از وجود اجباری مشخصۀ قوی [uC*] بر روی هستۀ زمان جملات پایه دارای بند موصولی در نظر می گیریم.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل نمودهای حصولی و تحققی در کردی کلهری: رویکردی کمینه‌گرا

حبیب گوهری؛ مهرانگیز براورده

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 1-1

https://doi.org/10.22059/jolr.2023.359124.666842

چکیده

پژوهش حاضر در چارچوب رویکرد کمینه‌گرایی مک‌دونالد (2008) به بررسی تفاوت بین نمودهای حصولی و تحققی در زبان کردی کلهری پرداخته است. طبق این رویکرد، موضوع درونی نقشی محوری در خوانش نمودی محمول‌های حصولی ... بیشتر پژوهش حاضر در چارچوب رویکرد کمینه‌گرایی مک‌دونالد (2008) به بررسی تفاوت بین نمودهای حصولی و تحققی در زبان کردی کلهری پرداخته است. طبق این رویکرد، موضوع درونی نقشی محوری در خوانش نمودی محمول‌های حصولی و تحققی بر عهده دارد. همچنین، وجود و خوانش مشخصه‌های ساختار رویداد (ES) و انطباق مفعول با رویداد (OTE) در اشتقاق محمول‌های نمودی نقشی تعیین‌کننده دارد. تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش نشان داد که در زبان کردی کلهری محمول‌های حصولی و تحققی دارای موضوع‌های درونی با مشخصه [-q] انطباق مفعول با رویداد، از دامنه خوانش نمودی کمینه برخوردار هستند و مشخصه زیررویداد پایان [fe]در دامنه خوانش قرار نمی‌گیرد. اما، موضوع‌های درونی با مشخصه [+q] انطباق مفعول با رویداد در محمول‌های حصولی و تحققی، باعث ایجاد دامنه خوانش گسترده نمودی می‌شوند و همچنین باعث خوانش مشخصه زیررویداد پایان [fe]می‌گردند. براین اساس، مشخص شد که در زبان کردی کلهری وجود مشخصه [+q] انطباق مفعول با رویداد بر روی موضوع درونی، شرط لازم برای نهایت‌پذیری محمول‌های حصولی و تحققی است. علاوه‌براین، در زبان کردی کلهری، تفاوت بین نمودهای حصولی و تحقیقی به این صورت مشخص شد که در نمودهای حصولی دو مشخصه زیررویداد آغاز [ie] و مشخصه زیررویداد پایان [fe]که در هسته گروه نمود قرار دارند، بر یکدیگر تسلط و سازه‌فرمانی ندارند. ولی در نمودهای تحققی مشخصه زیررویداد آغاز [ie] در گروه نمودی بر مشخصه زیررویداد پایان [fe]که در گروه فعلی بزرگ قرار دارد، تسلط و سازه‌فرمانی دارد. این وضعیت به صرف زمان بین آغاز و پایان رویدادهای تحققی اشاره می‌کند که برخلاف رویدادهای حصولی، شروع و پایان در این رویداها همزمان نیست.درواقع در محمول های تحققی بین دو نقطه رویدادآغازی ورویداد پایانی ، سپری شدن زمان رخ می دهد بر این اساس، بین مشخصه زیررویداد آغاز و مشخصه زیر رویداد پایان نوعی رابطه تسلط و سازه فرمانی وجود دارد . ولی در محمول های حصولی ، بین دو نقطه رویدادآغازی و رویداد پایانی ، سپری شدن زمان رخ نمی دهد بنابراین بین مشخصه های زیررویداد آغازی و زیررویداد پایانی رابطه تسلط و سازه فرمانی وجود ندارد .

مشاهده مقاله

رویکردی ساختی شناختی به پسوند «– گار» در زبان فارسی

پارسا بامشادی؛ نگار داوری اردکانی

دوره 9، شماره 2 ، دی 1397، ، صفحه 45-66

https://doi.org/10.22059/jolr.2018.69528

چکیده

پسوند «- گار» یکی از پسوندهای اسم‌ساز و صفت‌ساز زبان فارسی است که بیشتر پژوهشگرانی که تا به امروز پیرامون آن مطالعه کرده‌اند آن را دارای معنای فاعلی دانسته‌اند. هدف از پژوهش پیش‌رو آن است که این ... بیشتر

نقد و بررسی کتاب «ساخت زبان فارسی » با رویکرد معیارهای نقد و نقدِ بر نقد

لیلا شریفی

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1389

چکیده

نقد حاضر، نقدی صورتگرایانه در کنار نقد دانشگاهی است. در یک تعریف کلّی و عام، نقد صورتگرایانه (فرمالیستی)، نقدی است که در بررسی یک اثر، اصالت را به صورت (ساخت:فرم) می‌دهد و عمده توجهش به لزوم وجود رابطه‌ای ... بیشتر

بررسی نقش معنایی پسوندهای ـَ ‌نده و ـ ‌‌ار در زبان فارسی

غلامحسین کریمی¬دوستان ابراهیم مرادی

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 101-128

چکیده

این مقاله در چهارچوب نظری? نمود معنایی- واژگانی لیبر(2004) به بررسی نقش معنایی پسوندهای ـَ نده و ـ ار می‌پردازد. این نظریه با استفاده از شش مشخّص? معنایی: مادّه ، پویا ، مکان ، وضع یا جایگاههای رویدادی استنباطی ... بیشتر

سامانۀ رفع ابهام معنایی از حروف اضافه در زبان فارسی با استفاده از قالب‌های معنایی

زهرا مظفری؛ گیتی تاکی؛ مجتبی صباغ جعفری؛ پاکزاد یوسفیان

دوره 9، شماره 1 ، تیر 1397، ، صفحه 99-117

https://doi.org/10.22059/jolr.2018.66652

چکیده

رفع ابهام معنایی از کلمات در بافت یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در حوزۀ پردازش زبان طبیعی و زبان‌شناسی رایانشی است. در این میان حروف اضافه، به‌خصوص در زبان فارسی، در پژوهش‌های مربوط به رفع ابهام معنایی همواره ... بیشتر رفع ابهام معنایی از کلمات در بافت یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در حوزۀ پردازش زبان طبیعی و زبان‌شناسی رایانشی است. در این میان حروف اضافه، به‌خصوص در زبان فارسی، در پژوهش‌های مربوط به رفع ابهام معنایی همواره نادیده انگاشته شده‌اند. ازاین‌رو، پژوهش حاضر قصد دارد با ارائۀ الگوریتمی جدید مبتنی بر قالب‌های معنایی، سامانه‌ای قاعده‌مند جهت رفع ابهام معنایی از حروف اضافه «از»، «در»، «با» و «تا» در زبان فارسی ارائه دهد. روش به کار گرفته‌شده در این پژوهش و الگوریتم پیشنهادی منحصربه‌فرد است. دادگان مورداستفاده در این پژوهش شامل 1000 جمله دادۀ آموزشی، 100 جمله دادۀ توسعه و 500 جمله دادۀ تست است که از منابع اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی همچون یوتیوب جمع‌آوری گردیده است. جهت انجام کار، تمام حروف اضافه موردنظر پژوهش برچسب‌دهی معنایی شده و برای آن‌ها در پیکرۀ آموزشی، قالب‌های معنایی بر اساس زبان قالب بنیاد مینسکی (1975) تعریف شدند. همچنین برای کلمات قبل و بعد حروف اضافه در پیکره نیز قالب‌هایی تهیه‌ و در فایل داده مدخل‌ها وارد سامانه گردیدند. الگوریتم پژوهش در سه مسیر با استفاده از اطلاعات موجود در قالب‌ها، اقدام به تعیین معنای حروف اضافه در جملات ‌می‌کند. نتایج آزمایش‌های دادۀ تست، نشان‌ دهندۀ دقت بالای عملکرد سامانه (16/99%) در رفع ابهام معنایی از حروف اضافه در زبان فارسی است.

بررسی افزایش و کاهش معنایی در ضرب المثل‌های زبان فارسی راحله گندمکار

راحله گندمکار

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1389

چکیده

فرآیندهای «افزایش و کاهش معنایی» که نخستین بار از سوی صفوی (1379: 247) معرّفی شد، از جمله ابزارهای مناسب برای توجیه و تبیین بسیاری از پدیده‌های معنایی از جمله چگونگی شکل‌گیری معنی برخی ساخت‌ها و نحوة درک ... بیشتر

مقاله پژوهشی

نحو گروه ندایی در زبان فارسی: رویکردی مشخصه بنیاد

مینا رضوانیان؛ علی درزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 تیر 1400

https://doi.org/10.22059/jolr.2021.317428.666691

چکیده

هدف این مقاله تعیین رفتار نحوی مفهوم «ندا» در زبان فارسی از لحاظ ساختار درونی و جایگاه نحوی در چهارچوب رویکرد کمینه‌گرا است. در این مقاله نشان می‌دهیم که مخاطب یا منادا که از آن با عنوان دقیق «گروه ... بیشتر هدف این مقاله تعیین رفتار نحوی مفهوم «ندا» در زبان فارسی از لحاظ ساختار درونی و جایگاه نحوی در چهارچوب رویکرد کمینه‌گرا است. در این مقاله نشان می‌دهیم که مخاطب یا منادا که از آن با عنوان دقیق «گروه ندایی» یادمی‌کنیم، از لحاظ ساختار درونی، بر فراز فرافکن‌های نقشی حوزۀ اسمی و بالاتر از گروه حرف تعریف و از لحاظ جایگاه نحوی، در حاشیۀ جمله قراردارد. جابه‌جایی سازه‌هایی به پیش از گروه ندایی، یعنی به شاخص گروه‌های مبتدا و تأکید، می‌تواند آن گروه را از لحاظ ترتیب خطی بین گروه های مبتدای بالاتر و تأکید قراردهد. صرف نظر از جایگاه، گروه مورد نظر یا با سازه‌(ها)یی از بند اصلی هم‌مرجع است یا هیچگونه رابطۀ هم‌ارجاعی بین گروه ندایی و آن سازه‌(ها) وجود ندارد. با وجود این که در فارسی امروز، مخاطب نشانۀ چندان آشکاری ندارد، امکان تظاهر نشانه‌هایی چون «ای»، «آهای» و «هی» به عنوان «جزء ندایی» وجود دارد. اگرچه اجزای یادشده در فارسی امروز، اختیاری هستند، تظاهر آن‌ها امکان‌پذیر است. در این شرایط، «ای» در هسته و «آهای» و «هی» در جایگاه شاخص گروه ندایی جای می‌گیرند. همینطور، این اجزاء دارای تفاوت سبکی هستند به گونه‌ای که «ای» در سبک شعری و «آهای» و «هی» در سبک غیررسمی مشاهده می‌شوند. علاوه بر این، گروه حرف تعریف یا گروه اسمی نیز در جایگاه متمم، با هستۀ گروه ندایی ادغام می‌گردد. این هسته به عنوان هسته‌یی نقشی، دربردارندۀ مشخصه‌های تعبیرناپذیر حرف تعریف [uD] و حالت ندایی [voc] است. پس از بازبینی این مشخصه‌ها، گروه حرف تعریف در سطح صورت منطقی، تعبیر ندایی می‌یابد. توزیع آن اجزاء نشان می‌دهد که «ای» تکواژی وابسته و «آهای» و «هی» تکواژهای آزاد هستند. در ضمن، گروه ندایی، از لحاظ نوایی با مکث و از لحاظ خطی با ویرگول از گروه زمان جدا می‌شود. واژه‌های کلیدی: ندا، مخاطب، گروه ندایی، جزء ندایی، حاشیۀ جمله، هستۀ نقشی

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تناوب مفعول-موضوع حرف اضافه‌‌ای و نوع عمل

والی رضایی؛ ژاله مکارمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 خرداد 1402

https://doi.org/10.22059/jolr.2023.354726.666825

چکیده

بازنمایی مفعول به صورت‌های مختلف، «تناوب مفعولی» نام دارد که به سه صورتِ تناوب مکانی، تناوب مفعول صریح-غیرصریح و تناوب مفعول-موضوعِ حرف اضافه‌ای‌ ظاهر می‌شود. مفعول در تناوب مفعول-موضوعِ حرف ... بیشتر بازنمایی مفعول به صورت‌های مختلف، «تناوب مفعولی» نام دارد که به سه صورتِ تناوب مکانی، تناوب مفعول صریح-غیرصریح و تناوب مفعول-موضوعِ حرف اضافه‌ای‌ ظاهر می‌شود. مفعول در تناوب مفعول-موضوعِ حرف اضافه‌ای‌، بدون تغییر معنا، در دو ساخت متفاوت به‌کار می‌رود؛ مشارک دومِ فعلِ گذرای دوظرفیتی، در یک ساخت، در جایگاه مفعول مستقیم و در ساخت دیگر در جایگاه موضوعِ حرف اضافه‌ای‌ قرار می‌گیرد. پژوهش حاضر، تناوب مفعول-موضوع حرف اضافه‌ای‌ را در طبقات نوع عمل و در چارچوب دستور نقش و ارجاع مورد بررسی قرار می‌دهد. هدفِ پژوهش، تعیینِ امکانِ وقوع و خوانش این تناوب در طبقاتِ نوع عمل، شامل طبقات افعال ایستا، کنشی، لحظه‌ای، پایا، و زیرگروه‌های آنها است. داده‌های پژوهش، برگرفته از مکالمات روزمره، روزنامه‌ها، وب‌گاه‌ها، و پیکره‌های زبان فارسی است. بررسی داده‌ها حاکی از آن است که برخی افعال ایستای دوموضوعی، مانند افعال شناختی، عاطفی و ملکی قابلیت کاربرد در تناوب مفعول-موضوع حرف اضافه‌ای‌ را دارا هستند. گونۀ تناوبی در افعالِ ایستای عاطفی و ایستای ملکی به نوعِ مفعول اشاره می‌کند. افعال کنشی-اجرایی و کنشی-مصرفی در این تناوب، خوانش کلی-جزئی دارند. گونۀ تناوبی در افعال کنشی-ساختنی، باتوجه‌به ماهیتِ مشارکِ دوم و درصورتِ غیرنتیجه‌ای‌بودنِ فعل، به نوعِ مفعولِ موردِ نظر اشاره می‌کند. افعالِ کنشی-ادراکی‌آگاهانه معمولاً در غالبِ بافت‌ها، بدون محدودیت در نوع مفعول، در تناوب مفعول-موضوع حرف اضافه‌ای‌ کاربرد دارند. برخی افعال لحظه‌ای دوموضوعی نیز در این تناوب به‌کار می‌روند. افعال پایای دوموضوعی معمولاً در تناوب مفعول-موضوع حرف اضافه‌ای‌ استفاده نمی‌شوند، بجز در مواردی که باتوجه‌به بافت جمله و نوعِ کاربرد، خوانش کلی-جزئی موردِ نظر باشد. به‌طورکلی، بررسی داده‌ها حاکی از آن است که افعالِ شرکت‌کننده در تناوب مفعول-موضوع حرف اضافه‌ای غالباً غیرایستا و دارای فاعلِ کنشگر هستند و مفعول ازنظر تأثیرپذیری، در درجۀ پایین قرار دارد. علاوه‌براین، افعالی که قابلیت تناوب مفعول-موضوع حرف اضافه‌ای را داراهستند، جزء افعال غیرنتیجه‌ای هستند، به‌طوری‌که مفعول کاملاً تحت‌تأثیر رویداد فعل قرار نمی‌گیرد.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	14
تعداد شماره‌ها	26
تعداد مقالات	206
تعداد نویسندگان	314
تعداد مشاهده مقاله	367,123
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	220,536
نسبت مشاهده بر مقاله	1782.15
نسبت دریافت فایل بر مقاله	1070.56
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	1,067
تعداد مقالات رد شده	680
درصد عدم پذیرش	64
تعداد مقالات پذیرفته شده	129
درصد پذیرش	12
زمان پذیرش (روز)	352
تعداد پایگاه های نمایه شده	11
تعداد داوران	259

دوره 14 (1402)

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان