نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• بشیر جم

عضو هیات علمی دانشگاه شهر کرد

چکیده

جایگزینی یک واجِ زبان مبداء با نزدیک‌ترین آوای موجود در زبان مقصد یا زبان وام‌گیرنده «جایگزینی واج» نامیده می‌شود. زبان‌های انگلیسی و عربی به طور مشترک دارای همخوان‌های دندانی //و // هستند که زبان فارسی فاقد آنهاست. هدف این پژوهش توصیفی- تحلیلی که در چارچوب نظریۀ بهینگی(پرینس و اسمولنسکی، 1993 /2004) انجام شده، مقایسه و تبیین چگونگی جایگزینی این دو همخوان‌ دندانی در (وام)واژه‌های انگلیسی و عربی است. یافته‌های پژوهش پیشِ رو نشان می‌دهد که جایگزینی این دو همخوان‌ در (وام)واژه‌های انگلیسی به جایگاه آنها در هجا بستگی داد؛ همخوان‌های دندانی/D/ و // در آغازِ (وام‌)واژه‌های انگلیسی به ترتیب به همخوان‌های دندانی- لثوی [dÏ] و [t] تبدیل می‌شوند. زیرا به لحاظ جایگاه تولید دندانی، این دو همخوان دندانی- لثوی نزدیکترین همخوان‌ها به همخوان‌های دندانی/D/ و // هستند. ولی همخوان // در پایانه هجای (وام‌)واژه‌های انگلیسی به صورت همخوان سایشی لثوی [s]تلفظ می‌شود. زیرا محدودیتِ کم‌کوشی LAZY مانع تبدیل همخوان /T/ به همخوان‌[t] در پایانه هجا می‌شود. تولید هر آوایی مستلزم صرف مقدار مشخصی انرژی است. این محدودیت نشان‌داری، آوایی را که تولید آن نیاز به انرژی بیشتری داشته باشد جریمه می‌کند. اما چگونگی جایگزینی همخوان‌های دندانی //و // در وام‌واژه‌های عربی به شیوه تلفظ نویسه‌های >ذ< و >ث< در زبان فارسی بستگی دارد. بنابر این، با یک تحلیل صرفاً واج‌شناختی نمی‌توان این مسئله را تبیین کرد. پس به تحلیلی نیاز است که دربرگیرنده نویسه‌ها نیز باشد. به سخنی فنی‌تر، به محدودیتی نیاز است که به اطلاعات نویسه‌ای دسترسی داشته باشد. واج‌شناسان نظریه بهینگی که پیشتر به این نیاز در تحلیل زبان‌های دیگر پی برده بودند محدودیت‌های نویسه‌ای را به عنوان گونه سوم محدودیت‌ها (افزون بر محدودیت‌های پایایی و نشان‌داری) پیشنهاد داده‌اند. بر این پایه، تحلیل تلفظ دو نویسه‌>ذ< و >ث< با بهره‌گیری از محدودیت‌های نویسه‌ای انجام شد. این محدودیت‌ها ایجاب می‌کنند که دو نویسه‌ >ذ< و >ث< در زبان فارسی همیشه به ترتیب باید به صورت [z] و [s] تلفظ بشوند.

کلیدواژه‌ها

• جایگزینی واج
• تلفظ وام‌واژه‌های عربی
• تلفظ (وام)‌واژه‌های انگلیسی
• همخوان‌های دندانی
• محدودیت‌های نویسه‌ای
• نظریۀ بهینگی

موضوعات

• برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

عنوان مقاله [English]

Substitution of dental consonants in English and Arabic (loan)words by Persian speakers: A Comparative Study

نویسنده [English]

• Bashir Jam

Faculty member/ Shahrekord University

چکیده [English]

Sound substitution is a process whereby a phoneme in a loanword is replaced by its closest phone in the borrowing language. English and Arabic share dental consonants // and // which are absent in Persian. This comparative study aimed at explaining how these consonants are substituted by Persian speakers within the framework of optimality theory (Prince and Smolensky, 1993/2004). The findings of this research indicate that their substitution in English (loan)words depends on their position in the syllable; the dental consonants // and // are replaced by the dento-alveolar consonants [d] and [t] respectively in the syllable onset of (loan)words because they are the closest consonants to dentals. However, // changes to [s] in the coda position since the markedness constraint ‘LAZY’ which favors sounds produced with less energy prohibits the substitution of // by the more effortful stop consonant [t] in this syllable position. With regard to Arabic (loan)words, the substitution of the dental consonants // and // (which are represented by the graphemes <ذ> and <ث> respectively in Arabic orthography) depends on how these graphemes are pronunced in Persian. Therefore, this process cannot be explained using an analysis that is solely phonological. So, there is a need for an analysis which incorporates graphemes as well. Technically speaking, a constraint which has access to graphematical information is needed. Some optimality theory phonologists who came up with this need while working on other languages have already proposed orthographic constraints as the third type in addition to faithfulness and markedness constraints. Accordingly, the pronunciation of the graphemes <ذ> and <ث> in words adapted from Arabic by Persian was analysed using orthographic constraints which require these graphemes to be always pronunced [z] and [s] respectively. This comparative study presents arguments in favor of different constraint rankings which cause the occurances of these processes.

کلیدواژه‌ها [English]

• sound substitution
• pronunciation of English (loan)words
• pronunciation of Arabic loanwords
• dental consonants
• orthographic constraints
• optimality theory