طاهره طارمی؛ گیتی تاکی؛ پاکزاد یوسفیان
چکیده
مقوله «فراگفتمان»[1] که از جمله مباحث فراگیر در حوزه تحلیل گفتمان است، دربردارندۀ مشخصههای انسجامی و بینافردی است و به ایجاد ارتباط میان متن و بافت حاوی این اطلاعات با هدف برقراری ارتباط با مخاطب، ...
بیشتر
مقوله «فراگفتمان»[1] که از جمله مباحث فراگیر در حوزه تحلیل گفتمان است، دربردارندۀ مشخصههای انسجامی و بینافردی است و به ایجاد ارتباط میان متن و بافت حاوی این اطلاعات با هدف برقراری ارتباط با مخاطب، ساماندهی متن و تفسیر آن توسط مخاطب کمک مینماید. در گفتمان علمی، ساختار و انسجام متنی ایجاب میکند، نویسندگان به طور مناسب از فراگفتمان و انواع آن شامل فراگفتمان تبادلی و برهمکنشی و راهبردهای آنها بهره برند لذا وجود تفاوت معنیدار در کاربرد فراگفتمان و انواع راهبردهای آن در نمونۀ بارز گفتمان علمی زبان فارسی که همانا مقالات پژوهشی حوزههای علمی مختلف است، مورد توجه قرار میگیرد. فراگفتمان تبادلی جهت سازماندهی اطلاعات گزارهای متن به کار میرود و مشتمل بر پنج راهبرد گذار، نشانگر قالبی، نشانگر درونمتنی، گواهنما و تأویلنما است. پژوهش حاضر در صدد آن است تا با رویکردی پیکرهبنیاد3 و بر اساس انگارۀ هایلند (2005) به واکاوی فراگفتمان تبادلی4در مقالات علمی پژوهشی زبان فارسی بپردازد. بدین منظور، تعداد 120 مقاله علمی پژوهشی در سه حوزه علوم انسانی، علوم پایه و فنی مهندسی از پیکرۀ محک سمیم انتخاب و با تلفیق روش رایانهای (نرمافزار واژهنمای انتکانک) و دستی به شناسایی و استخراج نشانگرهای فراگفتمان تبادلی و طبقهبندی آنها پرداخته شد. تجزیه و تحلیل دادهها حاکی از آن است که بر اساس آزمون آماری SPSS، تفاوت معنیداری در کاربرد فراگفتمان تبادلی میان مقالات سه حوزۀ علمی مذکور وجود دارد، این امر دلالتی است بر این که گرچه مقالات علمی به ژانر واحد (گفتمان علمی) تعلق دارند اما از ماهیت حوزۀ علمی وابسته نیز متأثر میشوند. بازبینی تفکیکی انواع راهبردهای فراگفتمان تبادلی نشان میدهد که از میان آنها، تنها نشانگرهای قالبی به طور یکسان میان سه حوزۀ علمی گوناگون توزیع شدهاند و وجود تفاوت معنیدار در بسامد رخداد راهبردهای گذار، نشانگر درونمتنی، گواهنما و تأویلنما میان حوزههای علمی مورد بررسی محرز میگردد. [1]. Metadiscourse.3. Corpus-based .4. Interactive metadiscourse.