امیر حسین رحیمی زنجانبر؛ فاطمه بستانی؛ حسین زارع
چکیده
نشانه شناسی یک روش خواندن متن است که می تواند جهت خوانشِ متن درون رویکردهای گوناگونی به کار گرفته شود. مهم‌ترین رویکردِ پساساختگرا، واسازی است. اگرچه ساختگرایی مدعی است که «زبان می تواند ...
بیشتر
نشانه شناسی یک روش خواندن متن است که می تواند جهت خوانشِ متن درون رویکردهای گوناگونی به کار گرفته شود. مهم‌ترین رویکردِ پساساختگرا، واسازی است. اگرچه ساختگرایی مدعی است که «زبان می تواند از انسجام، پایداری و معنا پشتیبانی کند»، اما در نقطۀ مقابل، «واسازی» میخواهد، با به چالش کشیدنِ ادعای ساختگرایان، نشان دهد: زبان و متن معانی روشن خودشان را نفی می کنند و در تردید می افکنند. «واسازی» نقدِ تقابل های سلسله مراتبی ای است که ساختار تفکّر غربی را تشکیل داده اند، تقابل هایی مانند درون/بیرون، حضور/غیاب. با توجه به اینکه نشانه شناسی بررسی روابط نشانه ها و چگونگی سازوکار تولید معنا در متن است، پژوهش پیشِرو خوانشی نشانه شناختی را از رمان «مسابقه دات کام» بر اساس رویکرد واسازی دریدا و نظریات روانکاوانۀ فروید ارائه می دهد. در واقع، این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی و با رهیافت نظریۀ نشانه شناسی واسازی به بررسی روانکاوانۀ شخصیت ها، گفتمان ها، کنش های داستان می پردازد. در راستای اینکه هدف از نقد پساساختگرا ایجاد امکان دلالت های جدید در متن است، هدف تحلیل پساساختگرای پیشِرو پاسخ به سه پرسش اساسی است: اول اینکه چه عوامل واسازیای در گفتمان ها و کنش های ناهشیار شخصیت های داستان مذکور، به مثابۀ نشانه روانی، موجود و مُمِدّ دگرخوانی ای متباین با خوانشِ مسلطِ متن است؟ دوم، با التفاتی که دریدا به نقش روانکاوی در فرآیند واسازی داشته است، چگونه نشانه ها، در جهت دگرخوانی متن، تقابلِ نهاد/فراخود را در سه گانۀ فروید ـ خود/ فراخود/ نهاد ـ واسازی می نمایند؟ و سوم اینکه در متن مذکور چه نسبتی میان سه گانۀ نیکولایوا ـ داستان کودک پیشاهبوطی/ کارناوالی/ پساهبوطی ـ با واسازی دیده میشود؟ فقر پژوهشی در زمینۀ مطالعات نشانه شناختی ادبیات کودک و نوجوان در ایران و عدم توجه بسنده به مطالعات بین رشته ای لزوم پژوهش در این زمینه را انکارناپذیر می نماید. پژوهش پیشِرو برای نخستین بار خوانشی پساساختگرا از متنی در گسترۀ ادبیات کودک و نوجوان در ایران ارائه و نیز نخستین بار است که رابطۀ پساساختگرایی با خوانشِ روانشناختیِ متن را واکاوی می نماید.
