نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهرداد نغزگوی کهن
• محمد راسخ مهند

دانشیار گروه زبان شناسی دانشگاه بوعلی سینای همدان

چکیده

به کمک فرایند دستوری‌شدگی می‌توان چگونگی تکوین امکانات دستوری زبان را صورت‌بندی کرد و توضیح داد. در دستوری‌شدگی کلمات به امکانات دستوری تبدیل می‌شوند و در عین حال امکانات دستوری که معمولاً قدیمی‌ترند به تدریج از بین می‌روند و با تغییر واژگان دوباره امکانات دستوری جدیدی خلق می‌شود. در واقع این تغییر، یک جریان تقریباًَ یک‌سویه است که مرتباً تکرار می‌گردد و از این رو مشخص? چرخه‌ای بودن را برای آن قائل شده‌اند. در این مقاله ضمن توضیح دستوری‌شدگی و مشخصه‌های آن به تغییرات معنایی که در دستوری‌شدگی رخ می‌دهد توجه خواهد شد. توجه به معنا در دستوری‌شدگی نقط? تلاقی چندین رویکرد شناختی با مطالعات دستوری‌شدگی محسوب می‌شود. یکی از مهم‌ترین این رویکردها بسط استعاری نام دارد. در این‌جا به توصیف بسط استعاری پرداخته شده و برخی موارد دستوری‌شدگی فارسی بر اساس آن تبیین گردیده است. شواهد ما از زبان فارسی نشان‌دهند? اهمیت بسط استعاری در ایجاد امکانات دستوری است. این بسط تنها در جهت تبدیل معناهای عینی به انتزاعی است؛ بنابر‌این در بسط استعاری، یک‌سویگی یک قاعد? عام محسوب می‌شود که دست‌کم در زبان فارسی تاکنون استثنائی برای آن مشاهده نشده است.

کلیدواژه‌ها

• بسط استعاری
• حرف اضافه زمان و مکان
• دستوری‌زدایی
• دستوری‌شدگی
• یک‌سویگی

عنوان مقاله [English]

Grammaticalization and Metaphorical Extension

نویسندگان [English]

• Mehrdad Naghzguy Kohan
• Mohammad Naghzguy Kohan

چکیده [English]

Grammaticalization provides a framework to study the genesis and development of grammatical forms in language. In this framework, it is argued that new grammatical forms are constantly developed from lexical items and the already formed grammatical items may go out of use. In spite of some counterexamples, this is often seen as a unidirectional and cyclic process. In this article the concepts of cycle and unidirectionality are touched upon. An emphasis is put on the nature of semantic change in grammaticalization. This is a point where grammaticalization and some frameworks of cognitive linguistics converge. In this connection, the framework of metaphorical extension is elaborated on. On the basis of this latter framework, some instances of grammaticalization in New Persian are touched upon. Our evidence shows that metaphorical extension plays a crucial role in the process of grammaticalization. The change from concrete to abstract meaning in the process of grammaticalization, as seen in metaphorical extension, is in line with the concept of unidirectionality. This kind of semantic change is almost without exception in New Persian.

کلیدواژه‌ها [English]

• Cognitive linguistics
• grammaticalization
• metaphorical extension
• unidirectionality