نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• والی رضایی

استادیار زبان‌شناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

این جستار به بررسی گواه‌نمایی در زبان فارسی معاصر از دیدگاه رده‌شناسی اختصاص دارد. گواه‌نمایی مقوله‌ای دستوری است که نقش آن نشان دادن منبع اطلاع است. در آغاز، این مقولة دستوری و انواع رده‌شناختی آن معرفی می‌گردد. با جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌های مختلف از زبان گفتاری و نوشتاری فارسی معاصر و همچنین متون کلاسیک به دنبال پاسخ این پرسش بوده‌ایم که آیا گواه‌نمایی در این زبان به عنوان یک مقولة دستوری وجود دارد یا خیر. این بررسی نشان می‌دهد که در زبان فارسی همچون سایر زبان‌های جهان ساخت‌های گوناگونی که نقش اصلی آنها بیان گواه‌نمایی نیست ممکن است بیانگر معنای ثانوی گواه‌نمایی نیز باشند. زبان‌شناسان این‌ها را راهکار گواه‌نمایی نامیده‌اند و مهم‌ترین راهکارهای این‌چنینی در فارسی معاصر شامل ساخت ماضی نقلی، فعل‌های ادراکی و شناختی، فعل‌های اظهاری غیرشخصی، ساخت مجهول، نقل‌قول و غیره می‌باشد. در ادامه نشان داده می‌شود که در زبان فارسی علاوه بر این راهکارها یک نوع گواه‌نمایی دستوری محدود به زمان گذشته نیز وجود دارد که حاصل دستوری شدن ساخت‌هایی با نمود کامل است. با ارائة شواهد مختلف همزمانی و درزمانی نشان داده‌ایم که کارکرد اصلی ساخت‌های معروف به ماضی نقلی استمراری و ماضی ابعد در فارسی معاصر بیان گواه‌نمایی غیر دست‌اول می‌باشد؛ بنابراین، گواه‌نمایی دستوری در زبان فارسی شامل یک تمایز دوگانه غیر دست‌اول در برابر سایر انواع گواه‌نمایی و محدود به زمان گذشته است.

کلیدواژه‌ها

• گواه‌نمایی
• اطلاع دست‌اول
• اطلاع غیر دست‌اول
• ماضی ابعد
• ماضی نقلی استمراری

عنوان مقاله [English]

Evidentiality in Contemporary Persian

نویسنده [English]

• Vali Rezai

Assistant Professor of Linguistics, University of Isfahan

چکیده [English]

This paper aims at investigating evidentiality in contemporary Persian from a typological point of view. First the category of evidentiality and its types in the languages of the world is introduced. Gathering and analysing data of spoken and written form of this language as well as classic texts,  an attempt was made to see whether evidentiality exists in this language as a grammatical category or not. This study shows that in Persian like all languages of the world non-evidential categories like passive, perfect, complementations, etc.  acquire evidential extensions as evidential strategies. Moreover, some lexical means such as verbs of perception, cognition and saying and various adverbs may take an overtone of evidentiality. However, the most significant finding of this paper is that in contemporary Persian there is a kind of grammatical evidentiality expressed by means of a perfect progressive and a double perfect construction. These constructions are used to refer to non-first hand information.   Some evidence is provided showing  the grammaticalisation of these perfect constructions to express non-first hand information in contemporary Persian. Indeed, contemporary Persian has a restricted grammatical evidentiality stemming  from  perfect aspects.

کلیدواژه‌ها [English]

• Evidentiality
• firsthand
• non-firsthand
• perfect progressive
• double perfect