نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان‌شناسی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

این مطالعه به بررسیدستوری­شدن عبارت «یعنی» از منظر دستور گفتمان پرداخته و آن را فرایندی تسلسلی در نظر می­گیرد که شروع و خاتمه آن دستور سطح جمله و مرحلۀ میانی آن دستور معترضه است. به عبارت دیگر، دستوری­شدن کلمه «یعنی» در امتداد طیف پیشنهادی کوتوا (2012) پیش می‌رود که عبارت است از دستور سطح جمله > دستور معترضه > دستور سطح جمله. در واقع، عبارت «یعنی» به عنوان واحدی از دستور سطح جمله، برای کاربرد در دستور معترضه (سطح گفتمان)عضوگیری شده و لذا به یک واحد معترضه­ای تبدیل می‌شود. این واحد معترضه­ای ، در سطح گفتمان تحت دستوری­شدن قرار گرفته و به یک واحد معترضه­ایِ دستوری­شده، تبدیل می­شود که عهده دار نقش‌های گفتمانی-کاربرد­شناختی متفاوتی است. مطالعۀ حاضر نشان می­دهد که در زبان فارسی روزمره، عبارت معترضه­ایِ دستوری­شدۀ «یعنی»، از طریق عملیات تلفیق مجدد دوباره به قلمرو اصلی خود یعنی دستور سطح جمله برگشته و فرایند تسلسلی دستوری­شدن آن تکمیل می­گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cyclic Grammaticalization of Yæ'ni ('meaning') from the Perspective of Discourse Grammar

نویسندگان [English]

  • Mohammad Amouzadeh 1
  • Azam Noora 2

1 Professor, Linguistics Department, Faculty of Foreign Languages, University of Isfahan

2 PhD Candidate, Linguistics Department, Faculty of Foreign Languages, University of Isfahan

چکیده [English]

On the basis of Discourse Grammar (DG), this study investigates the expression of  yæ'ni in Persian. The term was originally borrowed from Arabic and has undergone the process of grammaticalization. It exhibits different pragmatic functions to characterize changes involved in the evolution of this discourse marker. The study suggests that grammaticalization of yæ'ni should be analyzed in terms of cyclic grammaticalization formulated by Kuteva (2012); that is, SG>TG>SG. The beginning point of the process is a Sentence Grammar unit that has been co-opted for being used in Thetical Grammar (TG). Once co-optation has taken place, the co-opted yæ'ni (as a thetical chunk) has undergone grammaticalization in TG, leading to the grammaticalized thetical of yæ'ni. It is also argued that the grammaticalized thetical of yæ'ni goes back to its domain of origin (SG) by taking over a grammatical function within SG. Its trajectory of development leaves us with a cyclic process starting with co-optation, linking SG to TG, continues within TG (resulting into a grammaticalized thetical) and ends by linking SG to TG (re-integrating into SG).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cyclic Grammaticalization
  • Discourse marker
  • Thetical Unit
  • Co-optation
  • Re-integration
انوری، حسن (1382). فرهنگ فشرده سخن، تهران، انتشارات سخن.
صدری، غلامرضا؛ حکمی، نسرین؛ حکمی، نسترن (1382). فرهنگ معاصر فارسی، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر.
عموزاده، محمد و آزموده، حسن (1393). جنبه­های دستور معترضه براساس نمونه­هایی از زبان فارسی، نشریه پژوهش­های زبانشناسی تطبیقی، شماره هفتم، 45-67.
عمید، حسن (1342). فرهنگ فارسی عمید، تهران، انتشارات ابن سینا.
معین، محمد (1374). فرهنگ معین، تهران، انتشارات امیر کبیر.
Amouzadeh, M. and A. Noora. Forthcoming. Pragmaticalization of yæ’ni (‘meaning’) in Persian.
Arroyo, J. 2011. From politeness to discourse marking: the process of pragmaticalization of muy bien in vernacular Spanish, Journal of Pragmatics, 43: 855–874.
Brinton, L. J. 1996. Pragmatic markers in English: Grammaticalization and discourse functions, Berlin & New York: Mouton de Gruyter. 
Brinton, L. J. and E. Traugott. 2005. Lexicalization and language change, Cambridge: Cambridge University Press.
Defour, T. and A. Simon-Vandenbergen. 2010. “Positive appraisal” as a core meaning of well: A corpus-based analysis in middle and early modern English data, English Studies, 91(6): 643-673.
Degand, L. and A. Simon Vandenbergen. 2011. Introduction: Grammaticalization and (inter)subjectification of discourse markers, Linguistics, 49(2): 287-294.
Diessel, H. 2006. Demonstratives, joint attention and the emergence of grammar, Cognitive Linguistics, 17: 463-489.
Ghesquiere, L., L. Brems & F. Velde. 2012. Intersubjectivity and intersubjectification: Typology and operationalization, Journal of English Text Construction, 5(1): 128-152.
Grenoble, L. 2004. Parentheticals in Russian, Journal of Pragmatics, 36(11): 1953–1974.
Heine, B. in press. Discourse markers.
Heine, B., G. Kaltenböck & T. Kuteva. Forthcoming. On the evolution of final particles, In S. Hancil (ed.), The role of affect in discourse markers, Rouen: PURH.
Heine, B. 2013. On discourse markers: Grammaticalization, pragmaticalization, or something else, Linguistics, 51(6): 1205-1247.
Heine, B. and G. Kaltenböck. 2012. The situation of discourse: evidence from discourse markers, Unpublished Manuscript.
Heine, B. and T. Kuteva. 2007. The genesis of grammar: A reconstruction, Oxford: Oxford University Press.
Hopper, P. J. 1991. On some principles of grammaticalization, In E. Traugott and B. Heine (eds.), Approaches to grammaticalization (17-36), Amsterdam: John Benjamins Publication Company.
Kaltenbock, G., B. Heine and T. Kuteva. 2011. On thetical grammar, Studies in Languages, 35 (4): 848-893.
Kuteva, T. Forthcoming. On grammaticalization theory and grammatical categories.
Kuteva, T. 2012. On the cyclic nature of grammaticalization, In: L. Ik-Hwan and A. Sung-Ho (eds.), Issues in English linguistics, WCSEL-1, Seoul: Hankookmunhwasa.
Quirk, R., G. Sidney, L. Geoffrey, and S. Jan. 1985. A comprehensive grammar of the English language, London and New York: Longman.
Traugott, E. and Dasher, R. 2002. Regularity in semantic change, Cambridge: Cambridge University Press.