نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهرکرد

چکیده

از بین فعل‌های پی‌بستی که در واقع صورت‌های تصریفی و وابستۀ فعل «بودن» در زمان حال هستند بیشترین تغییرات یا فرایندهای واجی در مورد صورت سوم شخص مفرد، یعنی /-ast/ رخ می‌دهد. این پی‌بست در برون‌داد یا بازنمایی آوایی در یک بافت به [as]، در یک بافت دیگر به [s] و در چهار بافت به [e] تبدیل می‌شود. وجه مشترک همه این برون‌دادها حذف همخوان /t/ است. تلفظ محاوره‌ای معیار این پی‌بست در بافت‌های گوناگون تحت تاثیر فرایندهای واجی گوناگونی قرار دارد. در این پژوهش استدلال‌ می‌شود که چه فرایندهای واجی‌ موجب تلفظ‌های گوناگون این پی‌بست در بافت‌های گوناگون شده‌اند. این فرایندها شامل حذف واکه یا درج همخوان میانجی برای برطرف ساختن التقای واکه‌ها، هماهنگی واکه- همخوان، حذف پایانی، درج و افراشتگی هستند. علت اولیۀ رخداد اکثر این فرایندها، واکه‌آغازین بودن این پی‌بست است. حذف همخوان نیز دلیل دیگر است. این پژوهش تحلیلی در چارچوب نظریۀ بهینگی (پرینس و اسمولنسکی، 2004 /1993) انجام شده و هدف آن دست‌یابی به یک رتبه‌بندی دربرگیرندۀ نهایی از محدودیت‌های مختلف بوده است. این رتبه‌بندی نهایی تبیین کنندۀ همۀ تلفظ‌های فعل‌ پی‌بستیِ /-ast/ در بافت‌های گوناگون است. پیش از ورود به تحلیل‌های بهینگی ترتیب این فرایندها و تعامل‌شان با یکدیگر مورد تحلیل قرار می‌گیرد. نتایج این پژوهش بالغ بر شش مورد است که هر یک بیانگر واقعیتی پیرامون واج‌شناسی فعل‌ پی‌بستیِ /-ast/ می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining Different Pronunciations of The Enclitic Verb /-ast/ in Different Contexts: An Optimality Theoretic Account

نویسنده [English]

  • Bashir Jam

Assistant Professor of University Shahrekord

چکیده [English]

The third person singular enclitic verb /-ast/ which is equivalent to English verb “is” undergoes the highest number of  phonological processes among Persian enclitic forms of the verb “boudan” (to be); It changes to [as] in one environment, to [s] in another, and to [e] in four environments. Deletion of /t/ is common in all six contexts. These different pronunciations are determined by various phonological processes including resyllabification, deletion of a vowel or insertion of an intervocalic consonant in order to resolve hiatus, vowel- consonant harmony, apocope, epenthesis, and raising. The primary cause of most of these phonological processes is the fact that this enclitic starts with a vowel. Consonant deletion is another cause. The ultimate goal of this research is to come up with a single inclusive ranking of constraints which explains all the three pronunciations of enclitic verb “-ast” in different contexts within Optimality Theory (Prince and Smolensky, 1993/2004). The results section of this research includes six facts about the phonology of this enclitic verb.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian enclitic Verb
  • hiatus
  • deletion
  • Epenthesis
  • raising
   بی‌جن‌خان‌، محمود (1384). واج‌شناسی : نظریة بهینگی، تهران، سمت.
جم، بشیر (1388). نظریة بهینگی و کاربرد آن در تبیینفرایندهای واجی زبان فارسی، رسالۀ دکتری   زبان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
جم، بشیر (1393).پیرامون کسرة اضافه و تکیه در تلفظ نام و نام خانوادگی. ادب پژوهی، شمارة سی‌ام، زمستان، 61-80.
جم، بشیر (آمادۀ انتشار)مقایسة تلفظ شناسة سوم شخص مفرد در لهجه‌های محاوره‌ای معیار و اصفهانی در چارچوب نظریة بهینگی. جستارهای زبانی.    lrr.modares.ac.ir/article_11848_0.html شقاقی، ویدا. (1387). مبانی صرف، تهران، سمت.                                                                                    صادقی، علی اشرف (1365). التقای مصوت‌ها و مسأله صامت‌های میانجی. مجلة زبانشناسی، شمارة 6،    3 –22.                                                                                                     کامبوزیا، عالیه ک. ز. (1385). واج‌شناسی : رویکردهای قاعده بنیاد، تهران، سمت.                      کلباسی، ایران (1371). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات            فرهنگی (پژوهشگاه).                                                                                                             
Anderson, S. 2005. Aspects of the theory of clitics, Oxford & New York, Oxford University  Press.
Chomsky, N., and M. Halle. 1968. The sound pattern of English, New York, Harper Row.
Kager, R. 1999. Optimality theory, Cambridge: Cambridge University Press.
Komen, E. 2007. Chechen stress and vowel deletion. Manuscript, Leiden University.                    
McCarthy, J. 2002. A thematic guide to optimality theory, Cambridge:  Cambridge University Press.
McCarthy, J., and A. Prince. 1995. Faithfulness and reduplicative identity, InJ. Beckman; L. Walsh Dickey & S.  Urbanczyk, (eds.), University of Massachusetts occasional papers in linguistics18: Optimality theory (249–384), Amherst: GLSA.                                                           
Prince, A., and P. Smolensky. 1993/2004. Optimality theory: constraint  interaction is generative grammar, Blackwell.            
Wolf, M. 2009. Mutation and learnability in optimality theory, In Anisa Schardl, Martin Walkow, & Muhammad Abdurrahman (eds.), Proceedings of the thirty-eighth annual meeting of the north east linguistic society, vol. 2, pp. 469-482.