نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• بتول علی‌نژاد

دانشیار گروه زبان شناسی همگانی دانشگاه اصفهان

چکیده

در این مقاله اعتبار پیش‌بینی کلیدی نظریه پراکندگی سازگاریافته در مورد سازماندهی واکه‌ها بررسی شده است که براساس آن، هر چه تعداد واکه در یک نظام واکه‌ای بیشتر باشد مساحت فضای اکوستیکی جهت ایجاد تمایز ادراکی بین واکه‌ها بزرگتر می‌شود؛ بدین‌معنی که زبان‌هایی که دارای تعداد واکه‌ بیشتر و همچنین بعد سازۀ اول وسیعتری هستند فضای واکه‌ای بزرگتری را به خود اختصاص می‌دهند. جهت بررسی این فرضیه، مساحت فضای واکه‌ای زبان فارسی با 6 واکه پیرامونی با فضای واکه‌ای گویش مازندرانی فریدونکناری با 5 واکه پیرامونی مقایسه شده است. این تحقیق با استفاده از روش پاجت و تاباین (2005) و شاخص‌های مساحتی بکر-کریستال (2010)  با استفاده از نرم افزار R و بسته PBSmapping نشان می‌دهد^[1] که بین تعداد واکه و مساحت فضای‌ واکه‌ای رابطه‌ مستقیم مثبت وجود دارد و مساحت فضای واکه‌ای زبان فارسی در هر چهار گروه مردان و زنان در هجاهای بی‌تکیه و تکیه‌دار از مساحت فضای واکه‌ای همۀ گروه‌ها در گویش مازندرانی بزرگتر است. ولی رابطه بین تعداد واکه و گسترۀ سازۀ اول به اثبات نرسید. جهت مطالعه عمیق‌تر این فرضیه، سه شاخص مساحتی در دو زیرفضای پیشین و پسین نیز محاسبه شد. نتایج نشان داد که زبان فارسی در زیرفضای پسین در سه گروه بجز مردان در بافت هجاهای ‌تکیه‌دار، گسترۀ سازۀ اول بزرگتری نسبت به گویش مازندرانی دارد. بدین ترتیب تا حد زیادی پیش‌بینی نظریه تأیید شد.



[1]^. همان‌گونه که بکر-کریستال (2010: 4 ) می‌گویند این نوع مطالعه مستلزم مطالعات آماری پیچیده است. در اینجا لازم است از خانم فریده محمدی‌نیا دانشجوی دکتر  آمار دانشگاه شهید چمران اهواز برای صرف وقت و انرژی جهت میسر ساختن این تحقیق  قدردانی نمایم. از خانم دکتر نسیم اسفندیاری  نیز تشکر می‌نمایم که داده‌هایشان را در اختیار اینجانب قرار دادند.

کلیدواژه‌ها

• نظریه پراکندگی سازگار یافته
• مساحت
• فضای واکه‌ای
• فارسی
• مازندرانی

عنوان مقاله [English]

The Effect of the Number of Vowels on the Size of Vowel Spaces: Adaptive Dispersion Theory's Key Prediction

نویسنده [English]

• Batool Alinezhad

Associate Professor of Linguistics Department, Esfahan University

چکیده [English]

In this paper, the validity of the key prediction of Adaptive Dispersion Theory was tested. According to this prediction, vowels of a given language are organized in such a way that they are sufficiently distinct on the perceptual level. It implies that more crowded inventories, which also have wider F1 dimension, occupy greater vowel spaces than inventories with fewer vowels.  To investigate this hypothesis, the size of Persian vowel space with 6 peripheral vowels was compared with that of Fereydounkenari variety of Mazandarani dialect with 5 peripheral vowels, using the methodology introduced by Padgett and Tabain (2005) and three size indices proposed by Becker-Krystal (2010). Through rigorous statistical analysis, the sizes of vowel spaces were found to be positively correlated with the number of vowels in the inventory; that is, Persian has clearly greater vowel spaces in all groups, i.e., male and female stressed and unstressed contexts, than Mazandarani, but the number of peripheral vowels did not affect the F1 dimension. For an in-depth analysis, the three area indices were also calculated for back and front subspaces in those groups. The results indicated that only Persian male and female unstressed groups in back subspaces have greater F1_span than Mazandarani dialect. With few exceptions, then, the prediction of Adaptive Dispersion Theory was validated.

کلیدواژه‌ها [English]

• Adaptive Dispersion Theory
• vowel space size
• persian
• Mazandarani dialect