نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• انیس وحید ¹
• فریده حق بین ²

¹ دانشجوی دکتری زبان‌شناسی دانشگاه الزهرا

² دانشیار زبان شناسی دانشگاه الزهرا

چکیده

در این مقاله به بررسی حذف فعلی (اِضمار فعل) در الکتاب سیبویه (م.180 ه.ق) پرداخته­ایم. در ابتدا به اصطلاح­شناسی این حوزه اشاره و توضیح داده شده است که اصطلاح «حذف» در عربی میانه (دوره الکتاب) اغلب به سطح واجی زبان دلالت دارد؛ این در حالی است که «اضمار» به حذف در سطح نحوی (و نیز کاربردی و حتی شناختی) زبان اشاره دارد. از این رو در تبیین داده­های مورد بحث، از اصطلاح «اضمار فعل» بهره خواهیم برد. پس از آن، انواع اضمار فعل در الکتاب معرفی و دسته­بندی جدیدی از آن­ با توجه به دلیل حذف پیشنهاد شده است؛ بر این اساس می­توان دلیل حذف فعل را حضور گوینده و شنونده در بافت موقعیتی یا فرهنگی مشترک و یا حضور عاملی زبانی (دستوری) دانست. علاوه بر این، در این مقاله داده­ها از منظری متفاوت مورد توجه قرار گرفته­اند؛ از منظر مدلی صوری که برای تحلـیل زبان طبیعی به‌کار برده می­شود: مدلی همچون «دستور موازی». چرا که داده­ها هر چند که برآمده از بافتی تاریخی هستند، می­توانند در نمونه­های زنده زبان­های دنیا تناظرهایی داشته باشند. در چارچوب دستور موازی، پیشنهاد کرده­ایم تا سطحی شناختی میان روساخت نحوی داده­ها و مرجع غیرزبانی‌شان در نظر گرفته شود؛ سطحی که گوینده و شنونده را قادر می­سازد که عبارت حذفی را با وجود ساخت حداقلی نحوی تولید و یا درک کنند و آن را با مرجع غیرزبانیش به درستی مرتبط سازند. ارتباط میان داده­ و مرجع غیرزبانیش در قالب سازوکاری از دستور موازی که به «مجوزدهی غیرمستقیم» معروف است تبیین شده است. سازوکاری که به نظر می­رسد با «تقدیر» که فرایندی تعبیری در دستور زبان عربی دوره میانه است شباهت­هایی دارد. پیشنهاد ما هم‌چنین با مدل کلی ساخت ذهن که توسط جکندوف (1997، 2002، 2010) مطرح شده، هماهنگ می­باشد و علاوه بر آن می­تواند جنبه­هایی از حذف بافتی در عربی دوره میانه را که با کلید واژه «حال» بیان شده تبیین نماید.

کلیدواژه‌ها

• حذف فعل
• دستور موازی
• سطح شناختی
• مجوزدهی غیرمستقیم
• فرایند تقدیر
• ساخت ذهن
• حال

عنوان مقاله [English]

Verbal Ellipsis without Linguistic Antecedent: Iḍmār, from Taqdīr to Indirect Licensing

نویسندگان [English]

• Anis Vahid ¹
• Farideh Haghbin ²

¹ Ph.D. Candidate, Linguistics , Alzahra University

² Professor, Linguistics Alzahra University

چکیده [English]

This article investigates the verbal ellipsis (iḍmār al-fi’l) in Sībawayhi’s (c. 760–796) Kitāb. First, the terminology of this research domain has been explicated and it is stated that the term “ḥaḏf” (deletion) in the medieval Arabic (Sībawayhi era) is often dedicated to the phonological level of the language whereas the term of “iḍmār” (suppression) belongs to the syntactic (and pragmatic or even cognitive level). For this reason, the term “iḍmār al-fi’l” is used in this article to refer to the (verbal) ellipsis. Thereafter Sībawayhi’s data are introduced and a new classification of them has been proposed (based on the ellipsis ground). The presence of the speaker and the hearer in a common situational or cultural context and the presence of a grammatical reason can be accordingly enumerated as the grounds for ellipsis. Moreover, the data are investigated differently, i.e. in the framework of the Parallel Architecture of the Grammar (PA) which is a formal model to analyze the natural language. Although the data are historical, each modern language includes similar ones that can be compared with our data and therefore the proposal which is made here, can also be used to analyze them. For the analysis of these data which don’t have linguistic antecedents, it has been proposed to consider an intermediate cognitive tier which binds the elliptical utterance with its non-linguistic antecedent so that its minimal syntax will be licensed. This mechanism of licensing which is known as “indirect licensing” makes this binding possible. It looks similar to an interpretive process in medieval Arabic grammar which is called taqdīr (suppletive insertion). Our proposal is also compatible with a more general model, the structure of the mind, proposed by Jackendoff (1997, 2002, 2010) and can clarify some aspects of contextual ellipsis in the medieval Arabic which is imparted by the term “ḥāl” (discourse equivalence).

کلیدواژه‌ها [English]

• verbal ellipsis
• the Parallel Architecture of the Grammar
• intermediate cognitive tier
• indirect licensing
• the process of taqdīr