نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• شاهین شیرزادی ¹
• محمد عموزاده ²
• سید علی کلانتری ³
• والی رضایی ⁴

¹ دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

² استاد زبان‌شناسی همگانی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

³ دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

⁴ دانشیار زبان‌شناسی همگانی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

چکیده

نقش‌نمای گفتمانی مقوله‌ای نقشی-کاربردی‌ است که در شرایط صدق عبارت حامل خود تأثیری نداشته و معنایی رویه‌ای و فرایندی دارد نه توصیفی و گزاره‌ای. این مقوله زبانی در سال‌های اخیر توجهی فزاینده را به خود جلب کرده و در چارچوب‌های نظری متنوعی بررسی شده‌اند. یکی از رویکردهای مهم به این نقش‌نماها، الگوی ارتباطی گرایس (1989) است. گرایس در بررسی برخی نقش‌نماهای گفتمانی با تبیین مفهوم تضمّن قراردادی در کنار تضمّن مکالمه‌ای، به مفهوم‌پردازی کنش گفتاری غیرمرکزی یا سطح بالاتر در کنار کنش‌های گفتاری سنّتی یا به تعبیر او مرکزی، دست زده است. از منظر او، اغلب عبارات در خدمت اجرای کنش‌های گفتاری مرکزی‌ هستند، نقش‌نماهای گفتمانی اطلاعاتی را دربارة کنش گفتاری غیرمرکزی یا سطح بالاتر منتقل می‌کنند. گرایس این عبارات را حاوی تضمن قراردادی می‌داند. در مقالة حاضر، ابتدا به توصیفِ خصائص نقش‌نمای گفتمانی «مگر» در چارچوب خصائص سرنمونی برینتون (1996) و هاینه (2013) برای نقش‌نماهای گفتمانی پرداخته‌ایم. سپس توصیفی درزمانی از تحوّل معنایی این واژه ارائه کرده‌ایم که حاکی از تحوّل از معنایی گزاره‌ای به واژه‌ای با کارکرد متنی و بیانی در فارسی امروز است. این تحوّل را در وفاق با تحلیل تراگوت در راستای ذهنی شدگی بیشتر ارزیابی کرده‌ایم. در وهلة بعد، تلاش کرده‌ایم این نقش‌نمای گفتمانی را به مثابة کنش‌گفتاری سطح بالاتر تحلیل کنیم. ما در اینجا نشان‌ داده‌ایم که «مگر» علاوه بر ایفای نقش اتصالگر (میان دو عنصر متنی یا رمزگذاریِ ارتباط میان محتوای گزاره‌ایِ پاره‌گفت و بافت مقدّم بر خود)، به اجرای یک کنشِ گفتاریِ غیرمرکزی با توان منظوری «افادة تقابل» یاری می‌رساند. نهایتاً با توجّه به آنکه طبق پیشنهادة سرل (1969)، کنش‌های گفتاری موضوع شرایط چهارگانة تناسب (اقتضائی) یعنی شرط محتوای گزاره‌ای، شرایط پیشینی (تمهیدی)، شرط صداقت، و شرط ضروری (ذاتی) هستند، کوشیده‌‌ایم نشان دهیم این شرایط برای کنش‌های گفتاری سطح بالاتر و به طور خاص کنش گفتاری «مگر» چگونه امکان تبیین می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

• نقش‌نمای گفتمانی
• تضمّن قراردادی
• کنش گفتاری
• توان منظوری
• شرایط تناسب
• دستوری‌شدگی

عنوان مقاله [English]

Pragmatic Aspects of Mægær (‘unless’/’but’) as a Discourse Marker in Persian

نویسندگان [English]

• Shahin Shirzadi ¹
• Mohammad Amouzadeh ²
• Seyed Alo Kalantari ³
• Vali Rezai ⁴

¹ Ph.D. Candidate in General Linguistics, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

² Professor of General Linguistics, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

³ Associate Professor, Department of Philosophy, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

⁴ Associate Professor General Linguistics, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

چکیده [English]

Discourse marker is a functional-pragmatic category, not affecting truth conditions of the sentence. These linguistic elements encode procedural rather than representative or propositional meanings. Discourse markers have been the subject of increasing attention in recent years, and have been investigated in different theoretical frameworks. Among the vast variety of approaches toward interpreting the role of discourse markers, one major approach is rooted in Grice's suggestion. By elaborating the concept of conventional implicature along the previously well-known concept of conversational implicature, Grice (1989) treats some discourse markers as being instances of the former. He also conceptualized the concept of non-central or higher-level speech acts to account for the contribution of these discourse markers to the meaning of their host sentence. In this article, we will initially describe the characteristics of the discourse marker "magar" (‘unless’/’but’) in terms of prototypical characteristics of discourse markers proposed by Brinton (1996) and Heine (2013). We then present a diachronic exposition of its semantic development from having a propositional meaning to a word with a textual and expressive function in contemporary Persian. This explanation is in accordance with Traugott’s (1986) analysis of semantic change toward more subjectification. Ultimately, we have applied a Gricean interpretation to this Persian discourse marker, as a higher-level speech act. It is argued that "magar" (‘unless’/’but), in addition to its function as a connective element (which connects two textual units or encrypts the connection between the propositional content of an utterance and its previous context), can help with the performance of a non-central speech act with the illocutionary force of indicating opposition. Given the fact that speech acts, in Searl's terms, are the subject of the quadruple felicity conditions, namely Preparatory, Sincerity, Propositional content and Essential conditions we have shown how these conditions can be actualized (or applied) when it comes to higher-level speech acts.

کلیدواژه‌ها [English]

• Discourse Marker
• Conventional Implicature
• Speech Act
• Illocutionary Force
• Felicity Conditions
• Grammaticalization