نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• والی رضایی ¹
• ژاله مکارمی ²

¹ دانشیار گروه زبان شناسی، دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

² پژوهشگر پسادکتری، گروه زبان شناسی، دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

بازنمایی مفعول به صورت­ های مختلف، «تناوب مفعولی» نام دارد که به سه صورتِ تناوب مکانی، تناوب مفعول صریح-غیرصریح و تناوب مفعول-موضوعِ حرف‌اضافه‌ای­ ظاهر می ­شود. مفعول در تناوب مفعول-موضوعِ حرف‌اضافه‌ای، بدون تغییر بنیادین در معنا، در دو ساخت متفاوت به کار می­رود؛ مشارک دومِ فعلِ گذرای دو ظرفیتی، در یک ساخت، در جایگاه مفعول مستقیم و در ساخت دیگر در جایگاه موضوعِ حرف‌اضافه‌ای­ قرار می­ گیرد. پژوهش حاضر، تناوب مفعول-موضوع حرف‌اضافه‌ای­ را در طبقات نوع عمل و در چارچوب دستور نقش و ارجاع مورد بررسی قرار می ­دهد. هدفِ پژوهش، تعیینِ امکانِ وقوع و خوانش این تناوب در طبقاتِ نوع عمل، شامل طبقات افعال ایستا، کنشی، لحظه­ ای، پایا و زیرگروه­ های آنها است. داده ­های پژوهش، برگرفته از روزنامه ­ها، مکالمات روزمره و وب­گاه­ های فارسی است. بررسی داده ­ها حاکی از آن است که برخی افعال ایستای دو موضوعی، مانند افعال شناختی، عاطفی و ملکی قابلیت کاربرد در تناوب مفعول-موضوع حرف‌اضافه‌ای­ را دارا هستند. گونۀ تناوبی در افعالِ ایستای عاطفی و ایستای ملکی به نوعِ مفعول اشاره می ­کند. افعال کنشی-اجرایی و کنشی-مصرفی در این تناوب، خوانش کلی-جزئی دارند. گونۀ تناوبی در افعال کنشی- ساختنی، با توجه ­به ماهیتِ مشارکِ دوم و درصورتِ غیر نتیجه­ ای ­بودنِ فعل، به نوعِ مفعولِ موردِ نظر اشاره می­ کند. افعالِ کنشی-ادراکی­ آگاهانه معمولاً در غالبِ بافت­ ها، بدون محدودیت در نوع مفعول، در تناوب مفعول-موضوع حرف‌اضافه‌ای­ کاربرد دارند. برخی افعال لحظه ­ای دو موضوعی نیز در این تناوب به کار می­ روند. افعال پایای دو موضوعی معمولاً در تناوب مفعول-موضوع حرف‌اضافه‌ای­ استفاده نمی ­شوند، به‌جز در مواردی که با توجه ­به بافت جمله و نوعِ کاربرد، خوانش کلی-جزئی موردِ نظر باشد. به ­طورکلی، بررسی داده ­ها حاکی از آن است که افعالِ شرکت­ کننده در تناوب مفعول-موضوع حرف‌اضافه‌ای غالباً غیر ایستا و دارای فاعلِ کنشگر هستند و مفعول ازنظر تأثیرپذیری در درجۀ پایین قرار دارد. علاوه­ بر این، افعالی که قابلیت تناوب مفعول-موضوع حرف‌اضافه‌ای را دارا هستند، جزء افعال غیر نتیجه‌ای هستند، به­ طوری­که مفعول کاملاً تحت تأثیر رویداد فعل قرار نمی­ گیرد

کلیدواژه‌ها

• تناوب مفعولی
• تناوب مفعول-موضوع حرف‌اضافه‌ای
• نوع عمل
• گذرایی
• زبان فارسی

عنوان مقاله [English]

Investigating Object-Oblique Alternation in Persian Aktionsart

نویسندگان [English]

• Vali Rezai ¹
• Zhaleh Makaremi ²

¹ Associate Professor, Department of Linguistics, Faculty of Foreign Languages, Isfahan University, Isfahan, Iran.

² Postdoctoral Researcher, Department of Linguistics, Faculty of Foreign Languages, Isfahan University, Isfahan, Iran.

چکیده [English]

Object alternations involve different realizations of arguments, and are represented in three forms, including locative alternation, dative shift, and object-oblique alternation. Objects in object-oblique alternation are expressed in two different structures without fundamental changes in meaning. The second participant, in a transitive predicate, is either stated in a direct object position or in a preposition construction. The present paper investigates object-oblique alternation in Persian Aktionsart, based on Role and Reference Grammar. The objective of this study is twofold; firstly, to determine the im/possibility of object-oblique alternation in different classes of verbs, and secondly, to specify various readings of this alternation in verb classes consisting of states, activities, achievements, and accomplishments. The data are extracted from Persian newspapers, websites, and daily conversations. Data analysis denotes that some state verbs, including cognition, emotion, and possession verbs can be represented in object-oblique alternation. The alternate forms of cognition and possession verbs, refer to the kind of object in question. Alternation in sub-classes of activity verbs, that is, performance and consumption verbs, display total-partial interpretation. The alternative forms of creation verbs in this class, in the case of having a non-resultative verb, denote the kind of objects in question. Directed perception verbs, regardless of the parameter of object individuation, are represented in object-oblique alternation. Some achievement verbs may also be used in this alternation. Accomplishment verbs are rarely used in object-oblique alternation, except in cases where depending on the context, total-partial interpretation is intended. Generally speaking, the predicates that undergo object-oblique alternation share some characteristics; they are mostly non-state ones, their subjects are mainly agentive, and the objects are mostly low or non-affected. Furthermore, the verbs, which are more prone to object-oblique alternation, are chiefly non-resultative, and do not lead to fundamental changes in the object.

کلیدواژه‌ها [English]

• Object alternation
• Object-oblique alternation
• Actionsart
• Transitivity
• Persian