نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• علی رضا قلی فامیان

دانشیار دانشگاه پیام نور، تهران ایران.

چکیده

در دهه 1960 استنلی میلگرام آزمایشی را انجام داد که بعدها با عنوان نظریه یا پدیده جهان کوچک مطرح و تثبیت شد. بر اساس این نظریه بین هر دو فرد در هر نقطه از جهان به طور متوسط حداکثر شش رابط یا حلقه وجود دارد. تاکنون از این نظریه برای توصیف و تحلیل شبکه‌های مختلف بهره برده‌اند و حتی عده‌ای پیدایش و گسترش شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک را نتیجه بسط و پیاده‌سازی این نظریه می‌دانند. پژوهش حاضر بر این فرض اولیه استوار است که در زبان نیز که نظام یا شبکه‌ای از دال‌ها و مدلول‌هاست احتمالاً بتوان جلوه‌هایی از پدیدۀ جهان کوچک را ردیابی کرد. برای ارزیابی این فرضیه، قالبی از زبان طبیعی انتخاب شد که در زبان‌شناسی اجتماعی با عنوان چشم‌انداز زبانی شناخته می‌شود. چشم‌انداز زبانی بُرشی از فضای عمومی است که در آن می‌توان عناصر زبانی را بر روی بیلبوردها، تابلوها با کارکردهای مختلف تبلیغاتی و هدایت شهری، اطلاعیه‌های کوچک و بزرگ و نظایر آن مشاهده کرد. در این پژوهش تمام نشانه‌های زبانی میدان ونک تهران و یکصدمتر از خیابان‌های متصل به میدان به عنوان داده تحقیق عکس‌برداری و گردآوری شد. با بررسی نشانه‌ها مشخص شد که دو عاملِ چندزبانگی و شبکه‌سازی باعث القاء و تقویت پدیدۀ جهان کوچک در چشم‌انداز زبانی می‌شوند. مطابق با یافته‌ها، در 39 درصد از نشانه‌ها واژه یا عبارتی غیرفارسی-به ویژه از زبان انگلیسی- وجود دارد. این حجم از عناصر انگلیسی در فضای عمومی میدان ونک دلایل و پیامدهای گوناگونی دارد، اما بی‌تردید یکی از پیامدهای آن، تقویت احساس جهانی بودن و به تعبیری القاء پدیده جهان کوچک به شهروندان و گردشگران است. یکی از کلیدواژه‌های نظریه جهان کوچک، شبکه‌سازی است. محقق با مرور داده‌ها دریافت که نشانه‌های زبانی میدان ونک به واسطه  دو نوع ارجاع با پدیده‌های عینی یا انتزاعی دور و نزدیک پیوند برقرار می‌کنند. در ارجاع مکانی، یک نشانه زبانی (مانند تابلوی «کردستان») در لایه اول بیننده را به سمت یک بزرگراه ارجاع می‌دهد و در لایه‌ای درونی‌تر، استان «کردستان» را به او یادآوری می‌کند. در ارجاع نهادی نیز، میان یک فرد یا موسسه‌ای کوچک با یک نهاد فرادستی پیوند برقرار می‌شود. درج عبارت آموزش و پرورش منطقه 3 تهران در بالای نام یک مدرسه، نمونه‌ای آشنا از ارجاع نهادی به شمار می‌آید. ارزیابی داده‌ها به تفکیک رده‌های شغلی و صنفی نشان داد که در برخی مشاغل استفاده از نشانه‌های زبانی غیرفارسی و نیز ارجاع مکانی و نهادی رایج‌تر‌ است

کلیدواژه‌ها

• چشم‌انداز زبانی
• پدیده جهان کوچک
• چندزبانگی
• شبکه‌سازی
• تهران

موضوعات

• برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

عنوان مقاله [English]

A Socio-Semiotic Approach to Small World Phenomenon in Urban Linguistic Landscapes; A Case Study of Tehran

نویسنده [English]

• Ali Reza Gholi Famian

Associate Professor of Payam Noor University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

In the 1960s, Stanley Milgram conducted an experiment that later became established as Small World Phenomenon. According to this theory, there are on average up to six links between any two people anywhere in the world. To date, this theory has been used to analyze different networks and it is also believed that the emergence of social networks such as Facebook has been the result of the implementation of this theory. This study is based on the assumption that in language, which is basically a network of signifiers and signified, it is possible to observe traces of the Small World Phenomenon. To evaluate this hypothesis, a framework of language has been chosen which is known as linguistic landscape in sociolinguistics. The linguistic landscape refers to an area of the public space where linguistic elements can be seen on billboards, boards with various advertising and urban guidance functions, and the like. All linguistic signs in Vanak Square and 100 meters of the streets connected to the square were photographed and collected as research data. It was revealed that two factors, i.e. multilingualism and networking motivate and strengthen the Small World Phenomenon in linguistic landscapes. According to the findings, there is a non-Persian word or phrase in 39% of signs, especially in English. This relatively high rate of English in Vanak Square might have various reasons and consequences, but undoubtedly one consequence is that citizens and tourists feel they are in a global city, and thereby the Small World Phenomenon is induced in their minds. Networking tends to be a keyword in this theory. By reviewing the data, the researcher found that the linguistic signs of Vanak Square are connected with objective or abstract phenomena near and far by means of two types of references. In ‘spatial’ reference, a linguistic sign (such as ‘Kurdistan’) in the first layer refers the viewer to a highway in Tehran, but in an inner layer, reminds him of the province of ‘Kurdistan’, far from Tehran. Through ‘institutional’ referral, a link is established between a person or a small institution with a higher and typically larger institution. The caption ‘Ministry of Education, District 3, Tehran’ above the name of a school is a familiar example of institutional reference. The evaluation of the data by occupational categories shows that in some occupations, the use of non-Persian linguistic signs as well as spatial and institutional references are more common.

کلیدواژه‌ها [English]

• linguistic landscape
• Small World Phenomenon
• multilingualism
• networking
• Tehran