نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• آژیده مقدم

استادیار گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران

چکیده

«بیستون» علاوه بر جایگاه نام بانویی نژاده است که ذکرش در کتاب پهلوی ایادگار زریران رفته­ است. در این مقاله تلاش شده تا ضمن ارائۀ روش درست خوانش گونۀ پارسی میانۀ واژۀ باستانی *baga-stāna- در متون پهلوی ساسانی کتابی، مفاهیم و زمینه­های فرهنگی کارکردهای کهن واژۀ نامبرده شناسایی و تداوم کاربرد آن در فرهنگ ایران امروزی پیگیری شود. گرچه تا امروز دقیقاً مشخص نشده که *baga-stāna- جایگاه ویژۀ نیایش کدام خدای ایرانی بوده، اما بر بنیاد شواهد مربوط به واژه­های مشتق از ریشۀ bag- در اوستا و متون دورۀ میانه، می­توان این احتمال را داد که «بیستون»در مفهوم «دارندۀ ثروت و قدرت» به حیات خود ادامه داده باشد. این نام ایرانی در قالب نام­جای و همچنین نام خاص برای مردان و زنان تا به امروز زنده است. روشی عملی برای شناسایی بازمانده­های این نام در زیرفرهنگ­های بومی ایران، توجه به جلوه­های گوناگون فرهنگ مادی و غیرمادی و نیز گونه­های گویشی است که می­توانند غبار زمان را از چهرۀ واژگان کهن بزدایند.

کلیدواژه‌ها

• bagah
• بَی(Bay)/*بِـ(Bē)/بی(Bī)
• بیستون
• بغستان
• بهستان
• نام‌جای
• نام خاص

عنوان مقاله [English]

Bēstūn; Yesterday … Today

نویسنده [English]

• Azhideh Moqaddam

Assistant Professor of Department Ancient Iranian Culture and Languages, University Tehran

چکیده [English]

“Bēstūn” other than a place name is the name of a noble lady mentioned in the Pahlavi book of Ayādgār ī Zarērān. This article presents the author’s revised method of reading the Middle Persian version of the ancient *baga-stāna- in the Sassanian Book Pahlavi sources and tries to give a clear view on the signification and cultural background of this name as well as tracing it down to the culture of the present day Iran. Though it has not yet been determined to which God *baga-stāna- had been devoted, based on the Avestan and Middle Iranian words derived from the root bag-, one may suggest that “Bēstūn” continued to be used as a proper name meaning “possessing wealth and power”. A practical approach to the recognition of survivals of this name in the indigenous sub-cultures of Iran is to pay proper attention to the multiple manifestations of material and non-material cultural relics as well as dialectal variants capable of unveiling the ancient lexicon from under the dust of time.

کلیدواژه‌ها [English]

• Baga-
• Bay/Bē/Bī
• Bēstūn
• Baγestūn
• Behestān
• Place names
• Proper Names