نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا قنبری عبدالملکی ¹
• آیلین فیروزیان پوراصفهانی ²

¹ استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دامغان، دامغان، ایران.

² استادیار زبان شناسی همگانی دانشگاه دامغان، دامغان، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تحلیل سبک گفتمانِ داستان «دهلیز» اثر هوشنگ گلشیری، کاربرد زبان را در این متن بر مبنای دستور نقش­گرای نظام­مند مورد مطالعه قرار داده است. پرسش اصلی در این جستار، آن است که عناصر زبانیِ داستان در بازنمود واقعیت­های سیاسی و اجتماعیِ عصر تا چه حد موفق بوده­اند؟ نگارندگان برای دست­یابی به پاسخ این پرسش، متن داستان را با توجه به فرانقش­های مطرح در نظریۀ هلیدی مورد بررسی قرار داده تا نشان دهند که تصاویر ذهنی گلشیری از واقعیت چگونه در زبان نوشتۀ او رمزگذاری شده­اند. در داستان مورد بحث، 239 فرایند فعلی مشاهده شد که نگارندگان همۀ آن­ها را بر اساس الگوی تحلیل دستور نقش­گرا مورد بررسی قرار دادند، اما به دلیل محدودیت حجم مقاله، صرفاً به ذکر چند نمونۀ شاخص از هر فرایند اکتفا شد. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. بدین نحو که در ابتدا همۀ افعال موجود در متن استخراج و بسامد فرایندهای به­کاررفته در آن­ها مشخص گردید؛ سپس مطابق روش هلیدی به گروه­بندی و تحلیل آن­ها پرداخته شد. در میان فرانقش­های سه­گانه، تمرکز مقالۀ حاضر بر فرانقش­های اندیشگانی و متنی است. یافته­های پژوهش بیان­گر کاربست بیشتر فرایندهای مادی، رفتاری و رابطه­ای و بسامد کمتر فرایندهای وجودی، ذهنی و کلامی است. فرکانس بالای فرایند مادی در داستان، مناسبت آن را با بافت تاریخیِ جامعۀ عصر گلشیری منعکس می­سازد که هم­زمان بوده است با رشد تفکر سرمایه­داری و توسعۀ صنعت در ایران. همچنین این فرایند نشان‏ می­دهد که نویسنده در گفتمان خود در پیِ ملموس نشان دادن نگرشش نسبت به اوضاع سیاسی جامعه است. در مقایسه با فرایند مادی، فرایندهای ذهنی از بسامدی کمتر برخوردارند که حاکی از آن است که نویسنده احساسات و ویژگی­های ذهنی خود و مشارکین گفتمان را کمتر وارد داستان نموده است. کاربرد فراوان وجه اخباری و افعال ماضی عواملی هستند که باعث پیدایش میزان قطعیت بالایی در گفتمان شده­اند.

کلیدواژه‌ها

• هلیدی
• گلشیری
• دهلیز
• فرانقش اندیشگانی
• نظام گذرایی

عنوان مقاله [English]

Stylistic Discourse Analysis of Short Story of "Atrium" from the Perspective of "Ideational" and "Textual" Metafunctions Based on Halliday's Systemic Functional Grammar

نویسندگان [English]

• reza Ghanbari Abdolmaleki ¹
• Ailin FiroozianPooresfahani ²

¹ Assistant Professor of Persian Language and Literature, Damghan University, Damghan, Iran.

² Assistant Professor of Linguistics, Damghan University, Damghan, Iran.

چکیده [English]

The present study analyzed Houshang Golshiri’s discourse style in his short story of "Dehliz (=Atrium)", and the use of language in this text considering systemic functional grammar. The main question in this paper is: To what extent have the linguistic elements of the story been successful in representing political and social realities? In order to answer this question, the authors examined the text of the story according to the metafunctions to reveal how Golshiri's mental images of reality were coded in the language of his writing. In this story, 239 processes have been found and examined based on Halliday’s model, but due to limitations, only a few examples of each process are mentioned. The method of this research is descriptive-analytical. In this way, all verbs in the text have been extracted and the frequencies of the processes were identified. Then they were grouped and analyzed according to Halliday’s method. Among the three metafunctions, the focus of this article is on ideational and textual metafunctions. The findings demonstrate that material, behavioral and relational processes have mostly been applied and existential, mental and verbal processes have rarely been used. The high frequency of the material process in the story reflects its relevance to the historical context of Golshiri-era society, which coincided with the growth of capitalistic thought and the development of industry in Iran. Also, it shows that in his realistic discourse, the writer seeks to represent his attitude toward the political situation of the society. Compared to the material processes, mental processes have less frequency. It indicates that the writer has seldom involved his own and his discourse addressees’ feelings, and mental characteristics in the discourse of this short story. The processes and texture of the text fit together. The high frequency of use of past tense is a factor that has increased the degree of certainty in discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

• Halliday
• Golshiri
• Atrium
• ideational process
• transitivity system