پژوهشهای زبانی

با تاکید برنامه کمینه‌گرا بر مقولات نقشی به عنوان گره‌های هم عرض مقولات واژگانی، و گاه پیشی گرفتن اهمیت مقولات نقشی در تحلیل‌های زبانی ساختارهای نحوی، تعیین نوع مقوله به لحاظ نقشی یا واژگانی در ... بیشتر با تاکید برنامه کمینه‌گرا بر مقولات نقشی به عنوان گره‌های هم عرض مقولات واژگانی، و گاه پیشی گرفتن اهمیت مقولات نقشی در تحلیل‌های زبانی ساختارهای نحوی، تعیین نوع مقوله به لحاظ نقشی یا واژگانی در مطالعات اخیر شکل جدی‌تری به خود گرفته است. یکی از اصیل‌ترین مقولاتی که حضورش در کنار سه مقوله واژگانی اسم، فعل و صفت، به چالش کشیده شده است مقوله حرف اضافه است که ظاهراً رفتار نقشی آن، واژگانی بودن این مقوله را دچار تردید کرده است. در این مقاله با به‌کارگیری معیارهایی نه چندان کارآمد، در کمک به تشخیص نوع این مقوله، مشخص می‌شود که اگرچه مقوله حرف اضافه در هر دو حیطه نقش و واژگان دارای محتواست، نمی‌توان آن را مقوله‌ای صرفاً نقشی و متفاوت از سه مقوله واژگانی در نظر گرفت. بنابراین حرف اضافه به درستی در کنار مقولات دیگر جای گرفته است. با این حال در این مقاله ادعا می‌شود همه عناصر موجود در این مقوله در این زمینه یک وزن نیستند، به طوری که برخی از اعضا وزن نقشی بیشتر و برخی دیگر وزن واژگانی‌ بیشتری دارند. در این راستا تحلیل پیوستاری پیشنهاد می‌شود که در آن حروف اضافه کوتاه و قدیمی در یک سر طیف و حروف اضافه مکان‌نما در سر دیگر و بقیه حروف اضافه در جایگاه‌های میانی جای می‌گیرند. نتیجه اینکه با رویکردی فازی و رها کردن مرزبندی این مقوله به عنصری نقشی یا واژگانی می‌توان به این مناقشه پایان داد.

مقاله پژوهشی

بررسی ساخت بند موصولی زبان فارسی بر مبنای نظریه نقش و ارجاع

فریده حق‌بین؛ هما اسدی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1393، صفحه 21-41

https://doi.org/10.22059/jolr.2015.54183

چکیده

این جستار در پی آن است که ساخت بند موصولی در زبان فارسی را بر اساس چارچوب نظریه نقش و ارجاع مورد بررسی قرار دهد. نظریه نقش و ارجاع نظریهای ساختاری- نقشی است که توجه خود را به تعامل میان نحو، معنی‌شناسی ... بیشتر این جستار در پی آن است که ساخت بند موصولی در زبان فارسی را بر اساس چارچوب نظریه نقش و ارجاع مورد بررسی قرار دهد. نظریه نقش و ارجاع نظریهای ساختاری- نقشی است که توجه خود را به تعامل میان نحو، معنی‌شناسی و کاربردشناسی در نظامهای دستوری زبانهای بشری معطوف میکند. هدف از نگارش این مقاله، از یک سو، تبیین ویژگیهای نحوی، معنایی و کاربردشناختی بندهای موصولیِ زبان فارسی در چارچوب نظریه نقش و ارجاع، و از سوی دیگر، محکزدن این نظریه در تحلیل این ساختهاست. در این مقاله دادههایی که به عنوان جامعه آماری پژوهش قرار میگیرد، صرفاً از گونه نوشتاری انتخاب شده است. آنگاه با استفاده از چارچوب نظری معرفی‌شده داده‌ها را تحلیل کردهایم. نتایج نشان میدهد که بند موصولی گروه اسمی پیچیده‌ای است که در ساختار لایهای آن، بند پیرو یا توصیفگر به عنوان عنصر پیرامونی در نظر گرفته میشود. این عنصر پیرامونی در بندهای موصولی محدودشده[1]، افزوده هسته اسمی و در بندهای موصولی محدودنشده[2]، افزوده گروه اسمی هستند. از آنجایی که بندهای موصولی هسته اسمی را توصیف میکنند، بازنمایی معناییشان مانند صفتها انجام میگیرد. به لحاظ ساخت کانونی نیز بندهای موصولی میتوانند به عنوان یک واحد اطلاعی در دامنه کانونی واقعی قرار بگیرند. همچنین بندهای موصولی میتوانند هم عنصر از پیشانگاشته تلقی شوند و هم برای نشاندادن تأکید و تقابل به مخاطب عرضه شوند. [1]. restrictive [2]. non-restrictive

مقاله پژوهشی

تحلیلی کمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گرا از عملکرد پرسشواژه‌‌‌ها در زبان ترکی‌‌‌‌ آذری

عبدالحسین حیدری؛ سیّد محمّد رضی‌‌‌‌نژاد

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1393، صفحه 41-56

https://doi.org/10.22059/jolr.2015.54184

چکیده

مقالۀ حاضر، عملکرد هر دو نوع پرسشواژۀ (پرسشواژه در جای اصلی و پرسشواژۀ حرکت‌‌‌کرده) زبان ترکی‌‌‌آذری را در قالب برنامۀ کمینه‌‌‌گرا، مطالعه کرده است. بررسی ساخت‌‌‌‌های دارای پرسشواژه در جای اصلی، ... بیشتر مقالۀ حاضر، عملکرد هر دو نوع پرسشواژۀ (پرسشواژه در جای اصلی و پرسشواژۀ حرکت‌‌‌کرده) زبان ترکی‌‌‌آذری را در قالب برنامۀ کمینه‌‌‌گرا، مطالعه کرده است. بررسی ساخت‌‌‌‌های دارای پرسشواژه در جای اصلی، نشان می‌‌دهد که در زبان ترکی‌‌آذری، مشخصۀ پرسشی و جزء kï/ki، از لحاظ نحوی در توزیع تکمیلی هستند. وجود مشخصۀ پرسشی در هستۀ گروه متمم‌‌نما، موجب می‌‌شود که عملگر پرسشی به ‌‌صورت آشکار به مشخصگر گروه متمم‌‌‌نما حرکت نماید و به جمله شکل پرسشی دهد. امّا اگر جزء kï/ki، در همان جایگاه (هستۀ گروه متمم‌‌نما) قرار گیرد، جملۀ دارای پرسشواژه، خوانش غیرپرسشی خواهد داشت. همچنین پرسشواژه‌‌‌های غیرفاعلی زبان ترکی ‌‌‌آذری می‌‌‌توانند بنا به دلایل و انگیزه‌‌‌های کلامی و معنایی و با اعمال قاعدۀ قلب‌‌‌نحوی به آغاز جمله حرکت کنند و در مشخصگرهای گروه‌‌‌های نقش‌‌‌نمای تأکید و مبتدا فرود آیند. به چنین حرکتی که از جایگاه موضوعی به جایگاه نقشی صورت می‌‌گیرد، حرکت از نوع غیرموضوع گفته می‌‌شود. یافته‌‌های مقالۀ حاضر، در تناقض با مطالعات پیشین است که جایگاه عملگر پرسشی حرکت‌‌‌کرده را هستۀ گروه متمم‌‌نما و جایگاه پرسشواژۀ حرکت‌‌کرده را مشخصگر گروه زمان فرض کرده‌‌اند.

مقاله پژوهشی

تکیه گروه در واجشناسی آهنگ فارسی: یک مطالعه موردی*

وحید صادقی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1393، صفحه 57-76

https://doi.org/10.22059/jolr.2015.54185

چکیده

این مقاله به بررسی و تحلیل آواشناختی و واجشناختی نواخت مرزی H- در ساخت نواختی گروه زیروبمی پیشهسته فارسی میپردازد. در یک مطالعه آزمایشگاهی سه دسته کلمه با سه الگوی تکیهای متفاوت شامل تکیه پیشماقبل ... بیشتر این مقاله به بررسی و تحلیل آواشناختی و واجشناختی نواخت مرزی H- در ساخت نواختی گروه زیروبمی پیشهسته فارسی میپردازد. در یک مطالعه آزمایشگاهی سه دسته کلمه با سه الگوی تکیهای متفاوت شامل تکیه پیشماقبل پایانی، تکیه ماقبل پایانی و تکیه پایانی به عنوان کلمات هدف آزمایش انتخاب شدند. سپس کلمات درون دو نوع جمله در جایگاه تکیه زیروبمی پیشهسته قبل از یک تکیه پیشهستهِ دیگر قرار داده شدند به طوری که در یک دسته از جملات، کلمات هدف تحت فشار نوایی نواخت تکیه زیروبمی مجاور و در دسته دیگر بدون فشار نوایی ناشی از تکیه مجاور تولید شدند. جملات سپس توسط چهار شرکتکننده بومی زبان فارسی تولید شدند. نتایج نشان داد H- در تمامی گروهها به غیر از گروه تکیه پایانی که در آن فضای زنجیرهای کافی برای تظاهر نواخت مرزی وجود ندارد، تظاهر آوایی دارد. بر این اساس، نواخت گروه زیروبمی پیشهسته فارسی را می‌توان به صورت توالی از یک تکیه زیروبمی دونواختی با الگوی L+H* و یک نواخت مرزی با الگوی H- بازنویسی کرد: L+H*H-. تکیه زیروبمی L+H* بر هجای تکیه بر گروه زیروبمی منطبق است و H- به صورت یک فلات از قله زیروبمی H* تا مرز پایانی گروه گسترده میشود. تظاهر آوایی H- در سطح آوایی بسته به الگوی تکیه گروه زیروبمی متفاوت است. در تکیه پیشماقبل پایانی با توجه به فاصله دو هجایی قله تا مرز پایانی گروه، فلات H- به صورت گونه اصلی خود، یعنی همگام با سطح بسامد F0 قله H* ظاهر میشود. در تکیه ماقبل پایانی، فلات H-، به علت کاهش فاصله مورد نظر، به صورت یک تمایل عام و نه نظاممند، در سطحی پایینتر از F0 قله تظاهر مییابد. در کلمات تکیه پایانی، نواخت H- با توجه به نبود فضای زنجیرهای کافی تظاهر آوایی ندارد. تظاهر H- در سطح آوایی به صورت یک گستره نواختی بر مبنای تحلیل کپی نواخت قابل تبیین است. طبق این تحلیل، فلات یا گستره H- حاصل یک (در گروه تکیه ماقبل پایانی) یا دو بار (گروه پیشماقبل پایانی) کپی نواخت مرزی در لایه نواختی هجا (های) بعد از هجای تکیه‌بر است.

مقاله پژوهشی

بررسی تأثیر عوامل دخیل در درک معنای استعارات و سنجش اعتبار روان‌شناختی آنها

لیلا عرفانیان قونسولی؛ شهلا شریفی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1393، صفحه 77-96

https://doi.org/10.22059/jolr.2015.54186

چکیده

تحقیق حاضر، طرحی آزمایشی تصادفی است که در آن، به بررسی فرضیه برجستگی تدریجی[1] پرداخته شده است تا بررسی شود عامل مهم در دسترسی به معنا چیست. در فرضیه برجستگی تدریجی اعتقاد بر این است که در فرایند درک، ... بیشتر

مقاله پژوهشی

نگاهی به جایگاه نحوی «باید» و «شاید»

زهرا لبافان خوش؛ علی درزی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1393، صفحه 97-112

https://doi.org/10.22059/jolr.2015.54187

چکیده

از میان وجهنماهای زبان فارسی، تعیین مقولة دستوری «باید» و «شاید» همواره موضوع بحثانگیزی بوده است. برخی تحلیلها «باید» و «شاید» را افعال کمکی وجهی و برخی دیگر این دو وجهنما[1] ... بیشتر

مقاله پژوهشی

ساخت‌های کنایی نشاندار در هورامی: تقابل دو رویکرد کمینه‌گرا

زانیار نقشبندی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1393، صفحه 113-132

https://doi.org/10.22059/jolr.2015.54188

چکیده

مقاله‌ی پیش‌رو درصدد است تا با تکیه بر امکانات نظری مفهوم فاز تحلیلی کمینه‌گرا از ساخت‌های کنایی نشاندار در گویش هورامی بدست دهد. در این راستا پس از اشاره به ویژگی‌های رویکرد مشخصه بنیادی که پیش‌تر ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 15 (1403)

دوره 14 (1402)

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

دوره و شماره: دوره 5، شماره 2، اسفند 1393، صفحه 1-142

نقشی یا واژگانی: تحلیلی وزنی-پیوستاری بر مقوله حرف اضافه فارسی

چکیده

بررسی ساخت بند موصولی زبان فارسی بر مبنای نظریه نقش و ارجاع

چکیده

تحلیلی کمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گرا از عملکرد پرسشواژه‌‌‌ها در زبان ترکی‌‌‌‌ آذری

چکیده

تکیه گروه در واجشناسی آهنگ فارسی: یک مطالعه موردی*

چکیده

بررسی تأثیر عوامل دخیل در درک معنای استعارات و سنجش اعتبار روان‌شناختی آنها

چکیده

نگاهی به جایگاه نحوی «باید» و «شاید»

چکیده

ساخت‌های کنایی نشاندار در هورامی: تقابل دو رویکرد کمینه‌گرا

چکیده